مصطفی گرجی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور و پژوهشگر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی

کلیدر یکی از رمان های برجسته معاصر است که بررسی ابعاد مختلف آن اهتمام فراوانی را می طلبد. یکی از این ابعاد، بررسی زمین هها، ابعاد و عناصر بوم یگرایی وهویت ایرانی اسلامی است که کشف زمینه های آن به شناختن زمینه های ذهنی و روانی شخصیت های داستان منجر می شود. مراد از بومی گرایی در این بسترعناصر هویت بخش مذهبی ملی است که وجه تمایز فرهنگ ایرانی و اسلامی از سایر فرهنگ ها و خرده فرهنگ هاست. نگارنده با توجه به این رویکرد و با بررسیرمان کلیدر، مهم ترین عناصر بومی را در دو بخش عناصر مربوط به فرهنگ ایرانی (ملی) و فرهنگ اسلامی طبق هبندی، بررسی و تحلیل کرده است. مهم تریناین مؤلفه ها با تأکید بر آیین ها و مناسک و باورها در بخش مؤلفه های ملی؛ آداب و رسوم مربوط به باورهای عامه، اشاره و تلمیح به داستا نها و آیین های تاریخیو اسطوره ای گذشته است. مهم ترین مؤلفه های بومی دینی با توجه به مسئله آیین ها و سنن در این اثر، الهام گیری از واقعه عاشورا در فرجام کار گل محمداست که نگارنده، تشابه آن دو را در پانزده بند نشان داده است. این مقاله درصدد است با توجه به این گستره، میزان توجه و تأثر این رمان فارسی را از مؤلفه هایبومی (ملی و دینی مذهبی) بررسی و تحلیل کند.

کلیدر، دولت آبادی، ادبیات بومی، هویت ایرانی، ادبیات داستانی