خلیل پروینی - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس
هومن ناظمیان - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس

روایت شناسی رویکردی نوین و ساختارگرا در مطالعه ادبیات داستانی است و در پی یافتن دستور زبان داستان، کشف زبان روایت، نظام حاکم بر انواع روایی وساختار آنها است. ولادیمیر پراپ، مردم شناس صور ت گرای روس ، با مطالعه ریخت شناسانه قصه های پریان روسی در سال 1928 ، آغاز گر روایت شناسینوین بود. او الگوی حاکم بر این قصه ها را استخراج کر د و نشان داد قصه های پریان، به رغم تکثر و تنوع ظاهری، از نظر انواع قهرمانان و عملکرد آنها ، داراینوعی وحدت و همانندی است ؛ به گونه ای که تعداد عملکردها محدود، توالی آنها مشابه و ساختار این قصه ها یکسان است. در این مقاله ده داستان از فابلهایکلیله و دمنه - به عنوان نمونه - با هدف ارزیابی کارآیی و قابلیت الگوی پراپ در تحلیل ریخت شناسانه این قصه ها، تحلیل و بررسی شده است. نتایج به دستآمده با دستاوردهای پراپ همخوانی فراوانی دارد ؛ به این ترتیب که نشان می دهد در فابل های بررسی شده از کلیله و دمنه، بر خلاف تکثر و تنوع ظاهریقهرمانان و عملکردهایشان، تعداد قهرمانان و عملکردهای آنان محدود و توالی آنها بسیار به هم شبیه است و می توان گفت این فابل ها دارای ساختار واحدیهستند و همچنین بیانگر آن است که الگوی پراپ - با همه نقایصی که دارد - قابلیت تحلیل ریخت شناسانه فابل را دارد.

الگو، فابل، کلیله و دمنه، روایت شناسی، پراپ