مریم عاملی رضایی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی

در تاریخ ادبی ایران، نمونه های شعری با قی مانده از زنان بسیار بیشتر از نوشته های منثور آنان است. تا پیش از دوره ی ناصری، معدود نوشته های نثر زناندر رسالات فقهی و ادعیه و اوراد خلاصه می شود . از دوره ی ناصرالدین شاه ، تعدادی نامه از زنان درباری، دو سفرنامه و یک رساله ی انتقادی – اجتماعی بهجا مانده است. شیوه ی نگارش این متون بیانگر این واقعیت است که زنان آن دوره با قالب رسمی نگارش مکتوب فاصله ی زیادی داشته اند . این نوشته ها درحوزه ای زنانه و خصوصی به تحریر درآمده است و زبان آن، زبانی گفتاری است. در دوره ی مشروطه، به موازات حضور زنان در اجتماع، شاهد حضور جدی تر آناندر عرصه ی نثر هستیم. درج نامه های زنان در روزنامه های این دوره و انتشار نشریات ویژه ی زنان، جایی در فضای نوشتاری برای آنان گشود و زبان زنان واردحوزه ی عمومی شد و پالایش یافت. بی پروایی و صراحتی که تحت تأثیر فضا و محیط مانوس زنانه و ادبیات گفتاری در میان آنان وجود داشت، جای خود را بهعفت کلام و پاکسازی زبان از لغاتی داد که در فضای عمومی جایگاه مطلوبی نداشت.به این ترتیب کلامی پیراسته، پرده پوشیده و تربیت یافته شکل گرفت که از فرهنگ حاکم و رایج پیروی می کرد و نگاشته های زنان از حوزه ی خصوصی زنانهبه حوزه ی عمومی اجتماع راه یافت. لذا می توان گفت حضور زن در اجتماع با گذار از ادبیات گفتاری به ادبیات نوشتاری و حضور در فرهنگ مکتوب مصادف گشت.

نثر زنان، دوره ی ناصری، دور ه ی مشروطه، فرهنگ گفتاری، فرهنگ مکتوب