آرش مشفقی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت معلم آذربایجان
ناصر علیزاده خیاط - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت معلم آذربایجان

با شکوفایی جریان عظیم «مدرنیسم» در قرن بیستم که همه حوزه های حیات بشری را تحت سیطره خویش قرار داد، در ادبیات نیز شاهد دگردیسی رمان و پیدایش شیوه های نوینی برای روایت داستان بودیم. اصطلاح استعاری «جریان سیال ذهن» که نخستین بار توسط «ویلیام جیمز» آمریکایی در حوزه علم روانشناسی مطرح شد، طی همین پروسه «مدرنیسم» وارد حوزه ادبیات داستانی شده، به شیوه ای مدرن به روایت رمان مبدل گشت. در قالب این مقاله کوشیده ایم پس از اشاره ای گذرا به ویزگی ها و مشخصه های «جریان سیال ذهن» با انتخاب داستان هایی از «مصطفی مستور» که آثارش بیشترین شباهت را به شیوه «جریان سیال ذهن» دارد، آنها را از منظر انطباق با معیارهای داستان «جریان سیال ذهن» مورد بررسی و نقد قرار دهیم. به بیان دیگر این مقاله در صدد پاسخگویی به این پرسش است که می توان تعدادی از داستان های «مصطفی مستور» را _آنگونه که آیا برخی از منتقدین گفته اند- در مجموعه داستان های «جریان سیال ذهن» جای داد؟ در کنار آنچه به عنوان هدف غایی این مقاله عنوان شد، باید گفت که صفت «جریان سیال دهن» به آن دسته از داستان ها اطلاق می شود که دارنده همه یا بخش اعظمی از ویزگی های «جریان سیال ذهن» باشد. بدین ترتیب نمونه های مستخرج و ارائه شده از داستان های مستور برای تک تک ویز گی های «جریان سیال ذهن» نه به معنای قطعیت انتساب آنها به این شیوه از داستان پردازی، بلکه کوششی است تادرصد وجود این ویژگی ها و شدت و ضعف آنها در داستان های مورد بررسی نشان داده شود.

نقد ادبی، ادبیات داستانی، جریان سیال ذهن، مصطفی مستور