محمد رستمی - استادیار ، عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری
پدرام اسمعیلی - کارشناس ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول

یکی از اقدامات کاهش خطرات سیلاب، مدیریت حوضه آبریز می باشد که با پیش بینی رواناب از طریق مدل های هیدرولوژیکی و برنامه ریزی بلند مدت می توان اقدامات لازم را برای کاهش میزان خسارت سیلاب انجام داد. مدل HEC-HMS یکی از معتبرترین مدل هایی است که به منظور شبیه سازی بارش- رواناب طراحی شده است. این مدل با استفاده از روش شماره منحنی و هیدروگراف واحد SCS در سطح زیرحوضه ها و نیز به کارگیری روش روندیابی ماسکینگام اقدام به شبیه سازی بارش و هیدروگراف سیلاب ناشی از آن می نماید. معمولا محققین برای شبیه سازی از شماره منحنی متوسط حوضه بدون توجه به فصول سال و همچنین تغییر کاربری ادوار مختلف استفاده می نمایند. همین مسئله منجر به بیش و یا کم برآورد نمودن سیلاب خروجی از حوضه می گردد. در این تحقیق و بر اساس تصاویر ماهواره ای فصول مختلف حوضه آبریز کردان، ابتدا ضریب منحنی زیرحوضه های مطالعاتی برای هر نیمسال برآورد گردید. سپس با معرفی آن به مدل HEC-HMS مقدار نهایی شماره منحنی هر یک از نیمسال بر اساس هیدروگراف های سیلاب مشاهداتی متناظر و انجام عملیات صحت سنجی تعیین گردید. در نهایت دقت مدل بدست امده در شبیه سازی بارش- روناب وقایع دیگر مشاهده شده در هر یک از نیمسالها ارزیابی گردید. نتایج نشان داد که متوسط اختلاف دبی پیک هیدروگراف مشاهداتی و محاسباتی در بکارگیری بارش هر یک از نیمسال ها در مدل نیمسال مخالف حدود 35/4% می باشد. در حالی که اختلاف نتایج محاسباتی و مشاهداتی بر اساس نیم سال های متناظر حدود 15% می باشد. بنابراین در صورت تغییر کاربری و در نتیجه شماره منحنی ضرورت تهیه مدل شبیه ساز هیدرولوژیکی جداگانه با دقت بالاتر برای دوره هایی با کاربری های مشابه ایجاب می نماید.

شبیه سازی هیدروگراف سیل، مدل HEC-HMS، واسنجی مدل، حوضه آبریز کردان