عبدالناصر ناجی - دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد رباط کریم
رزا آذرکمند - دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار

مقدمه: وقوع حوادث طبیعی گسترده به ویژه در شهرهای بزرگ همواره با پیامدهای منفی، بی نظمی و آشفتگی همراه است . کلان شهر تهران نه تنها از خطر زلزله ایمن نیست بلکه سال هاست در انتظار زلزله ویرانگر با قدرت بیش از 6 ریشتر به سر می برد. مدیران شهری به منظور کنترل نمودن بحران های پیش رو باید نهایت توان مورجود در شهر را به کار گیرند. در این میان برای دستیابی به موفقیت های بزرگ باید از مشارکت مردمی به خوبی بهره برد زیرا بدون مشارکت شهروندان بحران تبدیل به فاجعه خواهد شد در شرایط فعلی لازم است همزمان با ایجاد بسترهای تامین سازه های امن در شهر گام های جدی تری برای بالا بردن توان آمادگی و پاسخگویی منابع انسانی برداشته شود. هدف: در این پژوهش هدف ، شناخت عوامل موثر بر میزان مشارکت شهروندان در مقابله یا زلزله احتمالی تهران و راهکارهای مناسب جهت افزایش نقش آفرینی آنان می باشد. روش ها: مطالعه حاضر بر روی ساکنان نواحی سه گانه شهرداری منطقه 10 تهران در سال 1392 انجام شد.نمونه گیری بر اساس روش خوشه ای انجام و هر ناحیه به سه بخش تقسیم و در هر محله پرسشنامه ها به صورت تصادفی بین مردم توزیع شد. برای حصول به نتایج عملیاتی مناسب علاوه بر نظرات شهروندان منطقه، از پیشنهادات کارشناسان، مسئولین و مدیران شهری (در قالب مصاحبه) نیز استفاده شده است. یافته ها: شهروندان منطقه خواستار افزایش تعداد مانورها هستند. به طوری که 44/5 درصد مردم معتقدند که در صورت افزایش میزان آگاهی از طریق برگزاری مانور در بوستان ها و دیگر مراکز عمومی، در مقابله با زمین لرزه احتملی ، شهروندان، مشارکت بیشتری خواهند داشت. 31/8 درصد پاسخ دهندگان معتقدند رادیو و تلویزیون در مقایسه با سایر ابزارهای اطلاعاتی در امر فرهنگ سازی و آماده سازی شهروندان در مقابل با زلزله نقشی موثرتر دارد. 54 درصد از پاسخ دهندگان معتقدند که شورایاری ها و سازمان های مردم نهاد نقش برجسته ای در آماده سازی شهروندان دارند اما شهروندان منطقه 10 از شورایاری انتظار بیشتری دارند. در مجموع 48/5 درصد از پاسخ دهندگان نقش روحانیون و مربیان دینی را در افزایش مشارکت مردم منطقه هنگام بروز بحران ها اساسی و تعیین کننده می دانند. نتیجه گیری: در شرایط فعلی تهران را نباید اداره کرد بلکه باید شهر را برای مقابله با بحران اماده ساخت و برای تحقق این هدف باید آموزش عمومی در این منطقه و دیگر مناطق را افزایش داد. افزایش پایگاه های ستاد بحران در محلات به ویژه بهره وری از اماکن عمومی (مساجئ، بوستان ها ، سالن های ورزشی) افزایش تسهیلات اقتصادی جهت بالا بردن توان اقتصادی شهروندان در اعتماد سازی و تقویت روح همکاری و مشارکت عمومی و به ویژه ایمن سازی محیط شهری نقش ارزنده ای دارد. در صورتی که شهرداری منطقه تسهیلات مناسبی در اختیار شهروندان قرار دهد مسئله ایمن سازی عملیاتی و بحران مدیریت خواهد داشت.

زلزله، نقش آفرینی، مانور زلزله، محله محوری، آموزش همگانی