اکبر حیدری - دانشجوکارشناسی ارشد زیست شناسی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور ، ایران
قدیر طاهری - استاد یار گروه زیست شناسی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور ، ایران
جمشید مهرزاد - استاد یار گروه شیمی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور ، ایران

اسانس ها مایعاتی فرار، منعکس کننده و ترکیباتی معطر و بی رنگ با منشأ ترپنی ، الکلی و ... می باشند. اسانس ها مخلوطی از مواد مختلف باترکیبات شیمیایی بسیار متفاوت از یکدیگر بوده که باعث بوی خوش یا مزه در گیاه می باشد. اسانس ها در بسیاری از گیاهان وجود دارند که ازمهمترین تیره های دارای اسانس می توان به تیره های نعنائیان، چتریان، کاج ، برگ بو، و بعضی از گیاهان خانواده روزاسه و کاسنی ... اشاره کرد.این مواد،در دمای بالاتر از 50 تا 60 درجه سانتی گراد ودر مجاورت هوا(در معرض نور) بسیار سریع اکسیدو پلیمریزه شده و به رزین تبدیل میگردند و به همین دلیل به نام روغن های فرار، روغن معطر، روغن های استری و... نا میده می شوند.عصاره ،محلولی است که حاوی تمام مواد مفیدگیاه از جمله تاننها – موسیلاژ ها – اسانسها و ... میباشد. استفاده از عصاره، اسانس ها و مواد خوشبو کننده فرآوری شده از گیاهان در زمان هایبسیار دور برای حفظ سلامتی و تقویت جسمانی و روحی رایج بوده است. اسانس ها به دلیل معطر بودن و داشتن طعم های مشخص و مختلف درصنایع غذایی، عطر سازی و لوازم آرایشی، داروسازی و به طور کلی در صنایعی که محصولات معطر و یا دارای طعم خاص تولید می کنند موردمصرف قرار می گیرند. گیاه کنگر ازجمله گیاهانی است که به مقدار خیلی کم دارای اسانس میباشد وبه دلیل کم بودن اسانس، گیاه معطری نیست. این گیاه یکی از فراوان ترین گیاهان مناطق کوهستانی و استیپی ایران است .انتشار جغرافیایی تقریبا در کلیه مناطق کوهستانی ایران، در دامنههای الوند، بین همدان و تویسرکان، همدان و کرمانشاه، کوه های آذربایجان، بختیاری، لرستان، فارس، کردستان، خراسان و جنوب البرز بصورتخودرو به فراوانی دیده میشود،و در کشورهای اطراف دریای مدیترانه و کشورهای آفریقایی و آسیایی نیز وجود دارد.در این بررسی پس از جمع آوری گیاه از رویشگاههای طبیعی ان و خشک کردن ریشه های آن ، به روش تقطیر با آب (Hydro distillation) توسط دستگاه کلونجر (Clevenger apparatus) اسانس گیاه استخراج شد، به منظور تهیه عصاره، 25 گرم پودر ریشه خشک شده با 250 میلیلیتر متانول به روش سوکسله عصارهگیری شد. آنگاه حلال عصارهها تحت شرایط خلاء توسط دستگاه روتاری Lab Tech مدل Ev311 خارج شده و سپس خشک شدندو شناسایی ترکیبات اسانس عصاره به طور مجزا به کمک دستگاه GC-MS صورت پذیرفت. هدف از این تحقیق بررسی تفاوتهای موجود در ترکیبات شیمیایی عصاره واسانس ریشه گیاه کنگر می باشد. انالیز ترکیبات شیمیایی عصاره و اسانس نشان داد ،که تنوع ترکیبات موجود در عصاره بیشتر از ترکیبات موجود در اسانس می باشد.

اسانس ،عصاره، GC-MS ، Gundelia tournefortii