رحمت نوری - دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد
محمدحسین انصاری - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت
محمدباقر خورشیدی بنام - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد
احمد توکلی - دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد

به منظور بررسی کارآیی تلقیح بذر چهار رقم نخود با دو باکتری غیر همزیست بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود دیم، آزمایشی در یکی از اراضی اطراف شهرستان گرمی واقع در شمال غرب استان اردبیل در بهمن سال 1389 انجام شد. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. کرت های فرعیشامل تلقیح بذر نخود با باکتری ازتوباکتر، آزوسپیریلوم و بدون تلقیح (شاهد) و کرتهای اصلی شامل چهار رقم نخود (فلیپ، محلی، هاشم و ICL) بود. قبل از تلقیح بذرها با باکتریهای غیر همزیست همگی با باکتری همزیست مزوریزوبیوم تلقیح شدند. بر اساس نتایج بدست آمده تفاوت معنیداری بین باکتریها و ارقام از نظر صفات اندازه گیری شده به استثنایتعداد دانه در نبام تفاوت معنیداری وجود داشت. در هر چهار رقم باکتریهای تحریک کننده رشد گیاه از نظر تعداد دانه در بوته، ارتفاع بوته، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، میزان لکتین و پروتئین نسبت به تیمار شاهد از برتری برخوردار بودند. بیشترین عملکرد دانه مربوط به تیمار رقم ICL و باکتری ازتوباکتر ( 1305 کیلوگرم در هکتار) بود. در رقم هاشم و فلیپ بیشترین عملکرد دانه از باکتری آزوسپیریلوم و در رقم محلی از باکتری ازتو باکتر به دست آمد. همچنین از ترکیب رقم و باکتری رقم ICL و باکتری ازتوباکتر حداکثر لکتین (36.43mg/g.protein) و پروتئین (12/13mg/g.fw) تولید گردید. بالاترین همبستگی مثبت و معنیدار با عملکرد دانه مربوط به صفت تعداد غلاف در بوته (**r=0/881) بود. بنابراین ترکیب رقم ICL و باکتری ازتوباکتر برای کشت دیم نخود در منطقه گرمی توصیه می شود.

نخود، باکتری های افزاینده رشد، (PGPR)، تلقیح، عملکرد دانه