مسعود قدسی - عضو هیئت علمی
حمیدرضا کمیلی - کارشناس ارشد مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی

در سال های اخیر پتانسیل عملکرد دانه ارقام جدید گندم آبی بطور چشمگیری افزایش یافته و تفاوت عملکرد در بین ارقامبسیار ناچیز و تقریبا به سطح ثابتی رسیده است. آگاهی از روند رشد و نمو دانه و بررسی تغییرات وزن دانه در سنبله و امکان افزایش وزن دانه یکی از راه های افزایش عملکرد است. در سال زراعی 84-1383 تعداد پنج رقم و لاین پیشرفته گندم مناطق سرد کشور شامل گاسکوژن، توس، شهریار، 16-79- C و 10-80-C در دو شرایط آبیاری نرمال و تنش رطوبتی و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بررسی شدند. برای تعیین روند پر شدن دانه نمونه های سنبله در زمان های متفاوت برداشت و متوسط وزن سنبله ها و نیز دانه محاسبه شدند. نتایج نشان داد بیشترین و کمترین عملکرد دانه به ترتیب متعلق به رقم توس و لاین 10-80-C بود. روند رشد دانه دارای سه مرحله رشد کند رشد خطی سریع و رشد ثابت بود. طولانی ترین دوره مرحله کند مربوط به رقم گاسکوژن بود. لاین 10-80-C با وزن هزار دانه بیشتر در شرایط تنش رطوبتی بیشترین سرعت رشد دانه را داشت. در عوض رقم گاسکوژن بیشترین وزن دانه را از دوطریق طولانی بودن دوره رشد و نیز بالا بودن سرعت رشد بدست آورد. سرعت پر شدن دانه بسیار شبیه روند سرعت پرشدن سنبله اصلی بود که می توان در غربال مواد ژنتیکی مورد استفاده قرار داد.

وزن دانه، سرعت پر شدن دانه، رشد دانه، شرایط رطوبتی، گندم