حمید خیرالدین - استاد یار دانشکده کویر شناسی دانشگاه سمنان
علی رضا مشکی - استاد یار دانشکده کویر شناسی دانشگاه سمنان
هومن روان بخش - استاد یار دانشکده کویر شناسی دانشگاه سمنان

میان گونه های ارس ایران، گونه Juniperus excelsa از پراکنش وسیع تری برخوردار است و در بیشتر رویشگاه ها، پایه های مختلف این گونه برای ادامه زندگی با شرایط سخت به ویژه در بستر خاک روبرو می باشند. مشکل اغلب ارسستان های ایران، نداشتن یا کمبود زادآوری به دلیل چرای دام، کمبود مواد تغذیه ای خاک و کوبیده شدن آن در اثر عبور دام است که این امر می تواند احیا و آینده مناطق مذکور را با چالش جدی روبرو سازد. خواص زیستی خاک مناسب ترین شاخص برای تعیین کیفیت خاک و زوال آن است، زیرا به خوبی با چرخه های غذایی، تنفس خاک، زی توده میکروبی، ظرفیت معدنی کردن نیتروژن و فعالیت آنزیم های خاک مرتبط می شود، به ویژه فعالیت های آنزیمی که به دلیل شرکت بیشتر آنها در تجزیه مواد آلی خاک بسیار مهم هستند. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر متقابل زادآوری ها و فعالیت آنزیم های خاک در رویشگاه ارس (Juniperus excelsa) در منطقه خطیر کوه انجام شده است. برای این منظور از عمق های 0 تا 10 و 10 تا 20 سانتی متری خاک زیر درختان ارس نمونه برداری گردیده، فعالیت تنقس و بیومس میکروبی و تعدادی از خواص شیمیایی و بافت خاک تعیین گردیدند. توده میکروبی با استفاده از دسیکاتور و کلروفرم بررسی و مطالعه گردید. نتایج نشان داد که فعالیت آنزیم ها در خاک زیر درختان در عمق 10 بیشتر از عمق 20 سانتی متربوده که به دلیل وجود اکسیژن بیشتر، توزیع مناسب ریشه در عمق 0 تا 10 سانتی متر و وجود مواد مغذی و آلی کافی در این عمق است. وجود برخی میکروارگانیسم ها در لایه های بالاتر، به خاک دارای زادآوری کمک کرده تا چرخه تبدیل مواد آلی به معدنی سرعت گرفته و عناصر غذایی مناسب و مطلوب در اختیار زادآوری ها قرار گیرد. این بررسی نشان داد که مقدار کرن آلی خاک در قسمت رویین به مراتب بیتر از قسمت های زیرین و 20 سانتی متری خاک است. و رابطه ی خطی با اسیدیته و بافت خاک آن دارد. نتیجه گیری نهایی از این پژوهش این است که علاوه بر تاثیر ترکیب درختان ارس بر روی خصوصیات فیزیکی , شیمیایی و بیولوژیکی , گونه های مختلف درختان بر تعادل آب و میکروکلیما هم موثرند . البته تغییرات خصوصیات فیزیکی خاک و گونه های مختلف جنگلی با تغییر و تاثیر گونه ها بر فون خاک مرتبط باست . همچنین میزان معدنی شدن کربن و نیتراتی شدن مواد آلی در خاک را با گونه های درختی مرتبط است.

ارس، خواص خاک، مواد آلی خاک، ارس Juniperus excelsa