داریوش قربانیان - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان
حمیدرضا عباسی - عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
عباس گلی جیرنده - کارشناسGIS
علی ترابی - کارشناس ارشد اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان

مجموع مساحت ارگ ها و پهنه های ماسه ای استان بالغ بر391200 هکتار برآورد شده است(حدود 1/4 درصد مساحت استان). بررسی خصوصیات مورفولوژیکی، فیزیکی و شیمیایی شنزارهای استان به تفکیک هر شهرستان نشان می دهد که شرایط ایجاد فرسایش و رسوب خاک در مناطق مختلف استان تفاوت زیادی با هم ندارد. بررسی مورفوسکوپی نمونه ها نشان می دهد که بیشترین درصد ذرات ماسه ای حاصل از فرسایش آبی است. در بیشتر نمونه ها ذرات ماسه به شکل زوایای ساییده شده ( فرسایش کم) و ساییده شده مشاهده می شود که حاکی از فاصله نسبتا کم بین محل برداشت و رسوب گذاری است. بنابراین منشاء و محل برداشت غالب ذرات، مخروط افکنه ها، آبراهه ها، مسیل ها و اراضی کشاورزی اطراف ارگ ها و تپه ها است. EC تپه های ماسه ای به غیر از دو منطقه محدود، کمتر از 3 میلی موس و میانگین pH نیز 6/7 برآورد شده است. کانی های کوارتز و کلسیت در همه نمونه ها مشترک است. بیوتیت، پیروکسین، آمفیبول، کانی های تیره،گچ و نمک نیز در نمونه ها مشاهده شد. جورشدگی ذرات ماسه در اکثر مناطق در حد نسبتا خوب (طبقه سوم) و کج شدگی آنها نیز در حد متقارن (طبقه سوم) قرار می گیرد. از نظر دانه بندی نیز ذرات بین 88 تا 177 میکرون بیشترین تراکم را دارد. بر اساس منحنی دانه بندی قطر حداقل و حداکثر ذرات اختلاف دارد و یکنواختی آنها کم است. باد غالب فرسایش دهنده در فصول گرم و خشک از جهات شمال، شمال غرب و شمال شرقی می وزد. شکل تپه ها و موقعیت مکانی آنها این موضوع را تایید می کند. در شاهرود، دامغان و سمنان باد غالب فرسایش دهنده در فصل بهار، تابستان و اوایل پاییز اتفاق می افتد. در شهرستان گرمسار باد غالب شرقی است. از نظر مورفولوژی، مهمترین اشکال مشاهده شده شامل انواع بارخان(کامل، ناقص)، نبکاهای فعال و غیر فعال، تپه های عرضی، سیف، تپه های بادپناهی و به طور محدود تپه های ستاره ای شکل است.گونه های اشنان (Seidlitzia rosmarinus)، هالوکنموم (Halocnemum sp.)، گز (Tamarix sp.) و تاغ (Haloxylon sp.) پوشش گیاهی اغلب نبکاها را تشکیل می دهد

شنزار ، فرسایش بادی ، اشکال تپه های ماسه ای، پوشش گیاهی، استان سمنان