نجمه هادی - دانشجوی دکتری فیزولوژی و اصلاح گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ا یران
عبدالعلی جاعیان - استادیار، گروه علوم باغبانی، داانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
فاطمه سفیدکن - استاد، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولاتی فرعی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، ایران
علی اشرف جعفری - استاد، بخش تحقیقات بانک ژن، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، ایران

نپتا از بزرگترین جنس های خانواده نعنا است، و ایران از خواستگاه های اصلی آن است. نپتالاکتون ها و فلاونوئیدها، متابولیت های ثانویه اصلی گونه های نپتا، و عامل اصلی ارزش دارویی و فعالیت های بیولوژیک آنها می باشند. در این تحقیق، ترکیب و بازده ا سانس جمعیت مازندران گونه . Nepeta crassifolia Boiss. & Buhse از گونه های انحصاری ایران، طی د و سال زراعی متوالی استقرار در منطقه غرب تهران (وردآورد) ارزیابی شد. اندام های گیاهی د ر مرحله گل د هی کامل، برداشت شدند و پس از خشک شدن در سایه، به روش تقطیر با آب، اسانس گیری شدند. بررسی ترکیبات اسانس و کمیت آنها با استفاده از GC و GC/MS انجام شد. 16 ترکیب در اسانس این گونه شناسایی شد. بازده اسانس (وزنی/وزنی) 0/3 درصد به دست آمد. ترکیب های غالب اسانس، به ترتیب 4a- آلفا، 7- الفا، 7a-نپتالاکتون و 1، 8-سینئول مشاهده شدند. همچنین در اسانس این گونه، د و ایزومر دیگر نپتالاکتون، 4a- آلفا، 7-الفا، 7a بتا نپتالاکتون و 4a- الفا، 7-بتا، 7a- آلفا نپتالاکتون، نیز شناسایی شدند. مجموع درصد ایزومرهای شناسایی شده نپتالاکتون در ا سانس، در سال اول، 44/9 درصد و در سال د وم، 57/2 درصد به دست آمد. میزان 1، 8- سینئول در سال اول، 37/4 درصد و در سال دوم، 28 درصد اندازه گیری شد. میانگین مقدار ماده خشک حاصل از ماده تر برداشت شده، در سال اول، 28/5 درصد و در سال دوم، 24/2 درصد، و همچنین، میانگین مقدار ماده خشک مفید در اسانس گیری، در سال اول، 75 درصد و در سال د وم، 81 درصد محاسبه شدند. تعداد دفعات ممکن برداشت اندام های گیاهی به منظور اسانس گیری در یک سال زراعی تا قبل از وقوع سرمای شدید، متناسب با قدرت رشدی گیاه، و همچنین فاکتورهای تولید، و نیز کمیت و کیفیت اسانس، حاکی از سازگار بودن گونه مورد م طالعه در منطقه غرب تهران می باشد.

خانواده نعنا، پونه سای البرزی، Nepeta crassifolia، اسانس، نپتالاکتون، 1، 8- سینئول