میترا موبد - دانشجوی دکتری مهندسی صنایع، دانشگاه یزد
یحیی زارع مهرجردی - دانشیار دانشکده مهندسی صنایع، دانشگاه یزد

توانایی رقابت سازمان ها و کسب درصد بالایی از سهم بازار، یکی از معیارها و لازمه اصلی موفقیت آنها در وضعیت رقابتی کنونی است. دو استراتژی اصلی رهبری هزینه و تمایز سال هاست به عنوان دو مزیت رقابتی اصلی بنگاه ها تعریف شده اند و سازمان ها راهکارهای متعددی را برای دستیابی به آنها در پیش گرفته اند. با رشد مصرف گرایی و افزایش آگاهی جامعه از انواع مشکلات زیست محیطی و تأثیر ضایعات و دورریزها، زنجیره تأمین پس رو به تدریج به یکی از مهم ترین منابع ایجاد مزیت رقابتی برای صنایع و سازمان ها تبدیل می شود. این زنجیره ها با تسهیل جریان معکوس کالاهای بازگشتی از منابع مختلف، در کاهش مصرف مواد اولیه، انرژی و سرمایه به سازمان ها کمک می کنند. به این ترتیب زنجیره تأمین پس رو نه تنها باعث افزایش سود سازمان ها می شود، بلکه تصویر سبزی از آنها را نیز در ذهن مخاطبان و مشتریان ایجاد می کند. سازمان ها در دوران جدید می توانند از این موضوع استفاده کنند و به سرعت با راه اندازی زنجیره های تأمین معکوس در سازمان خود به مزیت رقابتی دست یابند. با توجه به نوپا بودن این موضوع، بویژه در ایران، استفاده از آن می تواند مزیت رقابتی پایداری برای سازمان ایجاد کند. در این مقاله پس از مروری بر ادبیات موضوع، به بررسی تجارب کشورها و سازمان های مختلف در استفاده از این مفهوم به عنوان مبنایی برای رقابت پذیری خود پرداخته ایم. در پایان با جمع بندی نتایج و مباحث انجام شده، پیشنهادهای اجرایی به منظور راه اندازی زنجیره تأمین معکوس رقابت پذیر برای مدیران و پیشنهادهای مطالعاتی برای محققین آینده ارائه گردیده است.

زنجیره تأمین معکوس، مزیت رقابتی، تمایز، رهبری در هزینه