پیشینه تاریخی کاریز باغان (حیدرآباد) و فن آوری متاثر از سخت کوشی ساکنان استان بوشهر

آب، مایه حیات همواره یکی از ضروریات بقا بشر درطول قرون و اعصار گذشته بوده است. از دیرباز انسان با استفاده از قدرت تفکر و تعقل خود به دنبال روشهای متفاوت استحصال آب بوده تا بتواند علاوه بر افزایش کمیت منابع آبی که در اختیار می گیرد، کیفیت مناسب توام با توجیه اقتصادی لازم را نیز داشته باشد. هنر استحصال آب یکی ازجنبه های زندگی بشر است که انسان نه از سر تفنن که به دلیل نیاز حیاتی خود به آن روی آورده است و متناسب با پیشرفت تمدن بشر، شیوه های استحصال آب تغییر کرده و همواره در حال گسترش است. احداث کاریز یکی از روشهای متداول تامین آب است که ابداع آب بدست ایرانیان هزاران سال پیش صورت گرفته است. کاربرد کاریز درمناطق خشک و نیمه خشکی چون نواحی مرکزی و جنوبی ایران که از نقطه نظر تامین آب سطحی و یا زیر زمینی مناسب در فصول گرم و خشک سال در محدودیت می باشند یکی از راهکارهایی بوده که ایرانیان برای نجات خود از شرایط سخت وبحرانی طبیعی پیش گرفته اند. استفاده از نیروی ثقل زمین در هدایت آب از نقاط مرتفع در کوهپایه ها به سوی اراضی پست در دشتهای کم ارتفاع، اصل علمی اساسی در طراحی و احداث کاریزها بوده است. ترازیابی دقیق وطراحی مجاری پوشش دار جریان آب در زیر زمین با استفاده ازچاهکهای حد واسط (میله) – که همه در سایه همت بلند پیشینیان توسط نیروی دست انسان حفر گردیده است – ضامن احداث هزاران کاریزی است که سالها پیش حفر شده و برخی از آنها هنوز در نقاط مختلف کشورفعال مانده و مورد استفاده کشاورزان قرار می گیرد. احداث کاریز در استان بوشهر نیز که در ناحیه جنوبی ایران قرار دارد به دلیل محدودیت منابع آب سطحی موجو مورد توجه ساکنان اینمنطقه بودهاست. یکی از مناطق استان که سابقه بیش از هزار ساله تمدن در آن مشهود است دشت باغان در بخش جنوب شرقی استان بوشهر از توابع شهرستان دشتی می باشد. کاریز حیدرآباد یکی از چند رشته کاریزی است که در منطقه احداث شده است. این کاریز با طول 8400 متری مجرای حفاری شده جهت انتقال آب (گالری)، با شیوه ای کاملاً متمایز از روشهای معمول استحصال آب در کاریز، انتقال آبشیرین ازمنبع رودخانه باغان تا دشت باغان را بنا به باور مردم محلی از زمان «گبرا» میسر نوده است. آنچه در احداث این کاریز قدیمی حائز اهمیت است آبگیری از رودخانه، حفاظت از مجاری کاریز با مواد پوشاننده ساروجی و فن آوری سیفونهای معکوس در عبور آب از مجرای کاریز به هنگام برخورد کاریز با ابراهه های طبیعی می باشد. در این مقاله ضمن معرفی پیشینه تاریخی بیش از هزار ساله کاریز حیدرآباد فن آوری انتقال آب از سرچشمه تا مظهر کاریز به طول 8400 متر و با استفاده از 366 حلقه میله مورد بحث قرار خواهند گرفت.

Keywords:

کاریز , حیدر آباد , باغان