محسن براهیمی - معاونت آب و خاک وزارت جهاد سازندگی، دفتر توسعه منابع آب کشاورزی وبهینه
محمدتقی اولادمشقیه - کارشناس آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی
وحیدرضا صحت - دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزا

قنات به عنوان یک موهبت بجا مانده از نسل ایرانیان باستان و یکی از شاهکارهای فن مهندسی آب در ایران بوده و هست. این تکنیک بدون استفاده از انرژی آب را از زیر زمین به سطح انتقال داده و موجب آباداتی در بسیاری از نقاط ایران شده است. اهمیت قنات در پاره ای از نقاط ایران همچون شهرستان بم به حدی است که پس از وقوع زلزله دلخراش در آن منطقه و خسارت وارده بر قنوات، حفظ و حیات و پایداری باغات منطقه به شدت به خطر افتاد و خوشبختانه با اقدام سریع لایروبی قنوات، این مشکل برطرف گردید. معذلک در سالهای اخیر قنوات مورد بی مهری و کم لطفی قرار گرفته و با واگذاری مجوزهای بی رویه حفر چاه در حریم قنوات تعداد زیادی از آنها به خشکی گرائیدند. از طرف دیگر تاکنون نزد عموم مردم و حتی کارشناسان اهل فن، قنات را کمتر یک سازه مهندسی دانسته و در مردمت و بازسازی آنها مطالعه وبررسی فنی صورت نمی گیرد. در این مقاله و تحلیل سعی بر آن است که تجربیات حاصله در چارچوب نحوه مطالعه بازسازی ومرمت قنوات ارائه شود. مراحل مختلف مطالعه قنات، شرح خدمات مورد نیاز ، شرایط بالا دست قنات ، حریم قنات و پارامترهای لازم که می بایست مطالعه و بررسی گردد، ارائه خواهد شد. این موضوع درنهایت منجر به شناسنامه دار کردن قنوات نقشه وضعیت موجود قنوات و موارد فنی آنها می شود. در پایان، بطور خلاصه یکی از قنوات استان زنجان که مورد مطالعه و بررسی اساسی قرار گرفته و در نهایت نقشه های اجرایی آن تهیه شده است به عنوان (Case study) مطرح خواهد شد.

قنات ، مطالعه ، بازسازی و مرمت ، زنجان