محمدرضا رضایی - دانشجوی ارشد فلسفه دانشگاه قم،
هوشیار شاهیوندی - کارشناسی ارشدمدیریت آموزشی
محمد ذبیحی - استاد دانشگاه قم و تهران

اتحاد نفس با عالم ملکوت و عقل مفارق صورت می گیرد. آن چه مورد تعقل علم است، حقایق مجرد از ماده است، که برخی از آن ها مادی نیستند،ولی بعضی از عوارض ماده را دارند، که این موجودات در عالم مثال و ملکوت و برزخ هستند. آنگاه خیال که کارش صورت گیری از واقعیت هایی استکه نفس آن ها را مشاهده حضوری کرده است، صوری از آن ها را حفظ می کند و به علم حصولی مبدل می کند. برخی دیگر از موجودات مجرد تاماند، یعنی نه مادی هستند و نه عوارض ماده را دارند، که همان عالم عقل است و نفس در موقع اتصال با آن ها، کلیات عقلی آن عالم را درک می کند،هم چنان که نفس در موقع اتصال با عالم مثال جزییات را درک می کند. روش ملا صدرا بر اساس اتحاد وجود علمی انسان با وجود صور معقوله و صور متخیله ای است که از عالم عقل و عالم مثال نشأت گرفته است.او ایننوع اتحاد را مرهون امری شهودی و حضوری می داند که از عالم اعلی بر او افاضه شده است، پس اثبات آن نیز بر اساس شهود و حضور مجرد نزد مجرد خواهد بود. این مساله از ابتکارات حکمت متعالیه در بحث اتحاد عاقل و معقول است که علامه طباطبایی نیز نتیجه کلی آن را بدین صورت مختصر نموده است: فینتج ان المعلوم بالعلم الحصولی سواء کان کلیاً او جزییاً، جوهر مجرد عقلی او مثالی یتحد به العالم نوعاً من الاتحاد. پس منبع معلوم به علم حصولی چه کلی باشد و چه جزیی، جوهر عقلی یا ملکوتی است که عالم با آن به نوعی ازاتحادمتصل میشود

تعقل _ صورمعقوله ، صور محسوسه ، عاقل بالفعل- معقول بالفعل-