مروری بر کنترل بیولوژیک تریپس های گیاهان زینتی

تریپسها از راسته Thysanoptera با بیش از 5000 گونه از مهمترین آفات گیاهان زینتی هستند. از گونه های گیاهخوار تقریبا 30 گونه آفت هستند و تنها تعداد محدودی موجب خسارت اقتصادی شدید میشوند. تریپس غربی گل F. Occidentalis در طول دهه 1980 در سرتاسر جهان گسترش پیدا کرد و هماکنون یک گونه همه جازی است. تریپس توتون T. tabaci نیز از آفات همه جازی بوده و روی محصولات گلخانه ای و فضای باز فعالیت میکند. تریپس نخل T. palmi از اندونزی منشاء گرفته است و جزء آفات قرنطینه ای کشورمان است. عوامل زنده متعددی در کنترل تریپسها نقش دارند. کنه های خانواده Phytoseiidae و Hypoaspidae (Laelapidae) بطورگسترده برای کنترل بیولوژیک تریپسها استفاده شده اند. کنه های Neoseiulus barkeri و N. cucumeris شکارگر مراحل لاروی تریپسها هستند و به آسانی پرورش داده میشوند. کنه های خاکزی Hypoaspis miles و H. aculeifer شکارگر شفیره تریپسها میباشند و بصورت تجاری تولید میشوند. گونه های جنس Orius از موثرترین عوامل کنترل بیولوژیک مراحل لاروی و بالغ تریپسها میباشند. در منطقه نئارکتیک گونه های O. insidiosus و O. tristicolor و در پالئارکتیک گونه های O.majusculus و O. laevigatus و O. albidipennis در انسکتاریومهای تجاری تولید انبوه میشوند. در کشورمان نیز گونه اخیر تولید انبوه شد و علیه تریپس توتون روی میخک در محلات استفاده شد و نتایج موفقیت آمیزی حاصل شد. پارازیتوییدهای جنس Ceranisus و Goetheana از خانواده Eulophidae دارای گونه های مهمی هستند که در کنترل تریپس غربی گل موثر هستند. نماتدهای جنس Steinernema و Heterorhabditis تلفاتی بین 4 تا 77 % در جمعیت تریپس غربی گل ایجاد کردند. نماتد Thripinema nicklewoodi نیز موجب آلودگی مرحله لاروی تریپسها شده است. جدایه هایی از قارچهای Verticillium lecanii بصورت تجاری برای کنترل تریپسها تولید میشوند. ترکیبات تجاری قارچ Beauvaria bassiana نیز برای کنترل تریپسها روی گیاهان زینتی به ثبت رسیده است. گونه های B. bassiana و V. lecanii علیه تریپس غربی گل روی داوودی بیشترین تاثیر را داشتند. اجرای هر برنامه کنترل بیولوژیک، مستلزم فراهم نمودن مقدمات است، لذا در کنترل بیولوژیک تریپسها باید قرنطینه و بهداشت گلخانه رعایت گرددتا بهترین نتیجه حاصل شود. پیشنیاز اولیه برای کنترل بیولوژیک تریپسها پیش آگاهی و برآورد دقیق انبوهی جمعیت است و به دلیل فعالیت تریپسها در قسمتهای مختلف گیاهان، لازم است استراتژی مدیریتی برای کنترل آنها ایجاد شود و از مجموعه دشمنان طبیعی استفاده شود. کنترل بیولوژیک تریپسها روی گیاهان زینتی نسبت به سبزی و صیفی اندکی دشوار است. عوامل مختلفی دخیل هستند: کوتاهی دوره رشد، نداشتن آستانه زیان اقتصادی، کاربرد گسترده آفتکشها، گستردگی گلخانه های گیاهان زینتی و انتقال آفات، از مواردی هستند که موجب میشوند تا از یک استراتژی دقیق مدیریتی در این گلخانه ها بهره جست. پروژهای موفق کنترل بیولوژیک نیز وجود دارند. فرمولاسیون تجاری B. bassiana موجب کنترل تریپسها روی رز، میخک و داوودی شده است. گونه های Orius spp روی گیاه ژربرا و برخی واریته های رز نیز استقرار یافته اند. در مقایسه با گلهای شاخه بریده، کنترل بیولوژیک تریپسها روی گیاهان گلدانی اندکی دشوار است. ولی برخی موفقیتها نیز حاصل شده است. رهاسازی هفتگی سن O. insidiosus به ازای هر گیاه داوودی گلدانی، خسارت تریپسها را به 5 تا 20% کاهش داد. همچنین رهاسازی کنه شکارگر A. cucumeris روی گیاهان جوان، کاربرد آفتکشهای ضروری جهت کنترل تریپس غربی گل را از 5 مرتبه به 0/4 مرتبه در یک دوره کاهش داد. بنابراین کشاورزان باید همیشه از انبوهی آفات و مشکلات حاصل از آنها مطلع باشند و اگر از برنامههای کنترل بیولوژیک استفاده مینمایند، جمعیت آفات را در سطح پایین نگه دارند. در نهایت استراتژی کنترل آفات باید مبتی بر سه اصل ذیل باشد: 1- شناسایی صحیح آفات کلیدی 2 - معرفی دشمن طبیعی موثر علیه آفت کلیدی 3 - دیدهبانی و پایش منظم آفت و دشمن طبیعی و ادامه پایش ضروری است.

Keywords:

تریپس , کنترل بیولوژیک , گیاهان زینتی