مقایسه میزان رنگدانه های فتوسنتزی و عناصر غذایی برخی توده های اسفناج (Spinacia oleraceae L) بومی ایران

اسفناج یک سبزی برگی است که برگ ها و ساقه های ظریف آن به صورت خام یا فرآوری شده مورد استفاده قرار می گیرند و دارای ارزش غذایی می باشند. ایران منبع غنی از ژرم پلاسم اسفناج می باشد و در حال حاضر توده های زیادی از گیاه اسفناج در ایران وجود دارد ولی در مورد ارزش غذایی توده های اسفناج بومی ایران اطلاعات محدودی وجود دارد. آزمایش حاضر به منظور مقایسه برخی شاخص های کیفی توده های گزینش شده اسفناج بومی ایران در گروه علوم باغبانی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شد. طرح آماری آزمایش بلوک های کامل تصادفی با تیمار توده اسفناج (16 توده اسفناج شامل توده های اراک ، ورامین -1 ، ورامین -2 ، ورامین -3 ، شیروان ، شیراز ، قوچان، قزوین ، بیرجند، کرج، ارومیه، صالح آباد قم، قم، کوهبنان، گلستان و یک رقم هیبرید خارجی به عنوان شاهد) و سه تکرار (هر تکرار سه خط کاشت به طول 3 متر) بود. کاشت مستقیم بذر یک رقم هیبرید خارجی و 16 توده اسفناج بومی که از میان 45 توده اسفناج بومی ایران گزینش شده بودند در دی ماه سال 1391 در مزرعه تحقیقاتی گروه باغبانی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شد. در مرحله بلوغ تجاری اسفناج (45 روز پس از کاشت بذر) ، برداشت بخش هوایی (شامل برگ ها و دمبرگ ها) انجام شده و میزان کلروفیل a و b و کلروفیل کل و کل کارتنوئیدهای برگ، میزان نیترات، خاکستر، کلسیم، پتاسیم، سدیم و آهن، فسفر در بخش هوایی بوته ها اندازه گیری شد. بیشترین تجمع نیترات در بخش هوایی گیاهان رقم هیبرید خارجی و توده بیرجند و کمترین میزان تجمع نیترات در بخش هوایی گیاهان توده های گلستان، اراک، ورامین -2 وجود داشت. گیاهان توده قم دارای بیشترین میزان ماده آلی و کمترین میزان خاکستر و گیاهان توده بیرجند دارای کمترین ماده آلی و بیشترین میزان خاکستر، گیاهان توده شیروان دارای بیشترین میزان آهن و گیاهان توده شیراز دارای کمترین میزان آهن بودند. بیشترین و کمترین میزان کلسیم به ترتیب در گیاهان توده گلستان و شیراز وجود داشت. گیاهان توده کوهبنان قم دارای بیشترین میزان پتاسیم و پیاهان توده ورامین-3 دارای کمترین یون پتاسیم گیاهان توده ارومیه دارای بیشترین میزان سدیم و گیاهان توده شیراز دارای کمترین میزان سدیم بودند. بیشترین میزان فسفر در گیاهان توده اراک و کمترین میزان فسفر در توده های گلستان رقم هیبرید خارجی وجود داشت. گیاهان رقم هیبرید خارجی دارای بیشترین کلروفیل a و b و کلروفیل کل و کل کارتنوییدهای برگ بودند ولی گیاهان توده شیروان دارای کمترین کلروفیل a و b و کلروفیل کل و کل کاروتنوییدهای برگ بودند. نتایج آزمایش حاضر نشان داد بین توده های اسفناج بومی ایران از نظر شاخص های کیفی و ارزش غذایی تفاوت معنی داری وجود داشت. پیشنهاد می گردد مطالعاتی در زمینه بهنژادی اسفناج با استفاده از این منابع ژنتیکی به منظور بهبود کیفیت ارقام اسفناج و یا تاثیر تنش های رایج در کشاورزی کشور ایران مانند شوری و تنش آب بر تغییر شاخص های کیفی و ارزش غذایی اسفناج انجام گردد.

Keywords:

اسفناج (Spinacia oleraceae L) , کیفیت , ا رزش غذایی , منابع ژنتیکی , سبز ی برگی