صادق خوشخو - گروه دینی و عربی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مسجد سلیمان، مسجد سلیمان، ایران
مریم محبتی - دانشجوی دکتری الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد
امیرعباس علیزمانی - دانشیار، گروه فلسفه دین دانشگاه تهران

در این نوشتار به دنبال آن هستیم تا موضع صدرالمتألهین را در حل بعضی مسائل بنیادی اخلاق، از قبیل عینیت- گرایی یا ذهنیتگرایی، نتیجه گرایی یا تکلیف گرایی، وظیفه گرایی یا فضیلت گرایی، که ذهن فیلسوفان دین و اخلاق معاصر را به خود مشغول ساخته است، درک و دریافت نماییم. از این رو با کنکاش در منظومه فلسفی ملاصدرا نخست مبانی و پیشفرضهای وی، متناسب با مسائل مذکور، استخراج گردید، و آن گاه از دریچه مبانی یادشده، نگاهی به چشمانداز وی در اخلاق انداختیم، و پاسخ مسائل مذکور را جویا شدیم. در بازخوانی نظریات این فیلسوف اسلامی فطرتگرایی را میتوان به عنوان محوری در حل مسائل مزبور معرفی کرد. ملاصدرا بر اخلاق به عنوان امری فطری و تمایز بخش نوعیت انسانها به لحاظ فطرت ثانویه انگشت مینهد. نتیجه پژوهش حاضر دریافت تصویری از جمع بین عینیتگرایی و ذهنیتگرایی، نتیجهگرایی و تکلیفگرایی، فضیلتگرایی و تکلیف- گرایی بر اساس مبانی هستی شناختی ملاصدرا همچون اصالت وجود، و وحدت تشکیکی آن، ضرورت و سنخیت علت و معلول، حرکت جوهری نفس، و اتحاد آن با بدن، نقش سازنده علم و عمل در اخلاق، خیربودن غایات نسبت به فاعل آن، عینیت کمال مطلوب، رابط بودن مخلوقات نسبت به واجب تعالی، فطری بودن اصول کلی اخلاقی، و بر محوریت فطرت گرایی وی است.

اخلاق، فطرت گرایی، عینیت گرایی، ذهنیت گرایی، نتیجه گرایی، تکلیف گرایی، فضیلت گرایی