سیده ارحامه فلاح شمسی - دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان
مسعود اصفهانی - دانشیار دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان
محسن قدسی - پژوهشگر موسسه تحقیقات برنج کشور
حبیب الله سمیع زاده - دانشیار دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان

یکی از مهم ترین راهکارهای مقابله با بحران کمبود آب، استفاده هر چه مفیدتر و کارآمدتر از آب آبیاری است. به منظور ارزیابی تحمل 15 ژنوتیپ بومی و اصلاح شده برنج نسبت به کمبود آب، آزمایشی در سال 1390 در موسسه تحقیقات برنج کشور در رشت در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در دو محیط تحت تنش کمبود آب و بدون تنش انجام شد. پس از اندازه گیری عملکرد دانه در دو محیط، درصد کاهش عملکرد و شاخص های تحمل (MP ، GMP ، HM ، STI ، YI ، YSI ، TOL و SSI) محاسبه و میزان همبستگی آن ها با عملکرد دانه برآورد شد. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین عملکرد در شرایط بدون تنش و تنش به ترتیب از رقم دیلم (4395/6 کیلوگرم در هکتار) و رقم درفک (3197/8 کیلوگرم در هکتار) بدست آمد. کمترین کاهش عملکرد در شرایط تنش در لاین 831 (9/07 درصد) و بیشترین کاهش در رقم هاشمی (87/57 درصد) ثبت شد. نتایج همبستگی بین شاخص های تحمل و عملکرد دانه نشان داد که شاخص های MP، GMP و STI در هر دو محیط همبستگی مثبت، معنی دار و بالایی با عملکرد دانه داشتند که به نظر می رسد استفاده از این شاخص ها به گزینش ارقام متحمل و با عملکرد پایدار در شرایط کمبود آب منجر شود. بر اساس این سه شاخص از ارقام بومی و اصلاح شده به ترتیب علی کاظمی و ندا، درفک و ساحل متحمل به تنش بودند. رقم ندا بالاترین میزان شاخص تحمل به تنش را دارا بود که عملکرد دانه این رقم در دو محیط نیز بالا بوده است.

برنج، تنش کمبود آب، شاخص های تحمل و عملکرد دانه