فریبا صادقی اقدم - دانشجوی کارشناسی ارشد هیدروژئولوژی، گروه زمین شناسی، دانشگاه تبریز، ایران
اصغر اصغری مقدم - استاد، گروه زمین شناسی، دانشگاه تبریز، ایران
مرتضی نجیب - کارشناس ارشد آب زیرزمینی، سازمان آب منطقه ای استان آذربایجان شرقی، تبریز، ایران

دشت حاصلخیز آذرشهر در 55 کیلومتری جنوب غربی تبریز و شرق دریاچه ارومیه با مساحتی حدود 136 کیلومترمربع واقع شده است. این دشت، فعال از نظر کشاورزی، از میزان بارش سالانه و رواناب سطحی کمی برخوردار بوده و در نتیجه منابع آب زیرزمینی نقش اساسی در تأمین نیازهای آبی کشاورزی، شرب و مصارف خانگی و صنعتی ایفا میکند. برداشت بیش از حد از آبخوانهای آب شیرین، بویژه در سالهای اخیر، باعث نفوذ آب شور به آبخوان گردیده، بطوریکه بهره برداری از برخی چاهها متوقف شده است. در دو دهه اخیر با توجه به افزایش جمعیت منطقه، گسترش اراضی زیرکشت و بهره برداری از چاههای پمپاژ جدید، برداشت آب از منابع محدود آب شیرین به گونه ای است که باعث تغییرات شدید کیفیت آب زیرزمینی و مهمتر از آن باعث افزایش روند شوری و املاح آب زیرزمینی و نابودی باغات و زمینهای زراعی بخش اعظمی از منطقه مذکور شده است. تداوم چنین روندی منجر به شور شدن کامل آبخوان دشت و بروز مشکلات جدی اقتصادی اجتماعی در منطقه خواهدگردید. منشأ شوری آب زیرزمینی در مناطق مختلف دشت، متفاوت بوده و ناشی از انحلال در سفره و نهشته های نمکی، برگشت آب های مصرفی، تبخیر از آب زیرزمینی، بالا آمدگی آب شور (Upconing) و نفوذ آب شور لایه های نیمه تراوای پهنه های نمکی انتهای دشت و ساحل دریاچه ارومیه میباشد. در این مطالعه پس از بررسی اطلاعات حاصل از بازدیدهای صحرایی و نتایج آنالیزهای شیمیایی، با استفاده از روشهای آماری در ارزیابی مشخصه های کیفی، کموگراف دشت(تغییرات متوسط هدایت الکتریکی) و نمودارهای مقایسه ای کیفی بین آب دریاچه ارومیه و منابع آب زیرزمینی موجود در منطقه تهیه و تغییرات دراز مدت متوسط هدایت الکتریکی دشت و عوامل شوری منابع آب زیرزمینی منطقه آذرشهر مورد مطالعه قرار گرفته است.

بالا آمدگی آب شور، دریاچه ارومیه، دشت آذرشهر، کموگراف، منشا شوری