علی نیکنام - دانشجو کارشناسی ارشد سازه ای آبی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، ایران
امیر عباس کمان بدست - استادیارگروه مهندسی آب دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، ایران
حسین فتحیان - استادیارگروه مهندسی آب دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، ایران

پدیده های فرسایش و رسوبگذاری اثرات مخرب زیادی بر محیط زیست و زندگی انسان دارند. اثر اساسی رسوب گذاری در مخزن یک سد بر کاهش ظرفیت ذخیره ای مخزن ظاهر می گردد. و فقط آن مقدار ازذخیره سدها در بالای حجم مرده رسوبات بعنوان ذخیره مفید تلقی می شود. لذا اهمیت موضوع و پیچیدگی آن ایجاب مینماید که برای هر سد، مطالعات جامعی در این خصوص صورت گیرد . عدم اطلاع از وضعیت رسوبگذاری در مخزن سد و پیش بینی روشهای کنترل آن ، موجب کاهش عمر مفید سد و اتلاف سرمایه های عظیم ملی میگردد امروزه یکی از ابزارهای مهم جهت بررسی روند رسوبگذاری در مخازن سدها و رودخانه ها استفاده از مدل های ریاضی مبتنی بر تحلیل معادلات حاکم بر پدیده های موثر در انتقال، توزیع ، ته نشینی و آبشستگی رسوب بنا شده اند. سد دز نخستین سد از رشته سدهای چند منظوره است که بر روی رودخانه دز و سازه آن در فاصله 23 کیلومتری شمال شرقی شهرستان اندیمشک احداث و مورد بهره برداری قرار گرفته است . قبل از احداث این سد سیلابهای مخرب هر ساله خسارات بسیاری بر مناطق پایین دست و زمین های کشاورزی وارد می کرد . آمار 40 ساله بهره برداری از سد نشان می دهد حجم قابل توجهی از رسوب به دلیل جوان بودن سازندهای زمین شناسی حوزه و بالا بودن پتانسیل رسوب خیزی به دریاچه سد وارد می شود به گونه ای که میزان رسوب مخزن به 30 متر بالاتر از دریچه های آبیاری سد رسیده و تنها 10 متر تا رقوم آبگیر نیروگاه فاصله دارد.

مدل ریاضی ، سد ، مخزن، رسوبگذاری