زهرا باعزم - دانشجوی کارشناسی مهندسی عمران دانشگاه بیرجند
محمد اکبری - دانشجوی دکتریGIS و مدرس گروه مهندسی عمران دانشگاه بیرجند

کشور ما در طول دهه های گذشته دچار حوادث طبیعی ناخوشایندی بوده است. بسیاری از این حوادث به دلیل نبود مدیریت جامع بحران در آن مقطع زمانی و یا نبود دستورالعمل اجرایی و پیش بینی های لازم تبدیل به یک بحران گشته است. بدیهی است رعایت ملاحظات مدیریت قبل از بحران در برنامه ریزی و طراحی شهری، تأثیر به سزایی در کاهش آسیب پذیری شهرها داشته و می تواند خسارات مالی و جانی را کاهش دهد. در سال هایاخیر پیشرفت تکنولوژی و حوزه های نوین فناوری اطلاعات باعث تحولی چشمگیر در ارائه خدمات و سطح برنامه ریزی ها در زمینه های مختلف گردیده است. نرم افزارGIS به عنوان یک علم و تکنولوژی اطلاعات مکانی بر اساس قابلیت های متفاوتی که در زمینه اخذ، مدیریت، بازیابی، تغییر و تحویل، تجزیه و تحلیل و تولید خروجی های متنوع از داده های مکانی و غیر مکانی دارد، ابزار ارزشمندی در مطالعات مختلف مانند مدیریت بحران گردیده است. از آنجایی که در بحث مدیریت بحران بخش عمده اطلاعات جنس مکانی دارند، GIS می تواند به عنوان بستری جهت طراحی و پیاده سازی سامانه جامع مدیریت بحران مورد استفاده قرار گیرد. در این مقاله پس از مطالعه و بررسی کارهای انجام گرفته در این زمینه، شناسایی و طبقه بندی کاربردها و نقشه آفرینی هایGIS در بحث مدیریت بحران زلزله انجام گرفته است. همچنین این تحقیق نحوه حرکت به سمت نظام کارآمد مدیریت بحران در بستر GIS را پیشنهاد داده است و جهت حصول به این هدف در نمونه موردی شهر بیرجند اقدامات انجام گرفته را بررسی نموده و ملزومات بکارگیریGIS در مدیریت بحران زلزله در شهر بیرجند را تحقیق کرده است. در انتها این مقاله به ارائه راهکارهایی جهت دستیابی هرچه سریع تر به یک سیستم مدیریت بحران کارا در بستر GIS پرداخته است.

مدیریت بحران، زلزله، GIS، آسیب پذیری، بیرجند