سمیه خالقی - دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز
مهران محمودی - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس

اولین گام در طرح های مدیریتی سیلاب و دشت های سیلابی تهیه نقشه پهنه بندی سیل است. نقشه های پهنه بندی سیلاب اطلاعات ارزشمندی را در رابطه با طبیعت سیلاب ها و اثرات آن بر اراضی دشت سیلاب و تعیین حریم رودخانه ها ارائه می دهند. در نتیجه امکان ارسال هشدارهای مناسب در مواقع خطر سیل فراهم می شود. یکی از جدیدترین روش های تهیه نقشه پهنه بندی سیل، استفاده از سامانه های اطلاعات جغرافیایی و تلفیق آن با مدل های هیدرولیکی و هیدرولوژیکی است .حوضه آبریز لیقوان چای واقع در استان آذربایجان شرقی است که وقوع سیل در این منطقه بویژه در بهار و تابستان منجر به خسارت به مناطق مسکونی و اراضی باغی و کشاورزی می شود. در این تحقیق، سطوح سیل گیر با دوره بازگشت-های مختلف در بازه ای به طول 16 کیلومتر از بستر رودخانه لیقوان چای با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و مدل HEC-RAS تعیین گردید. بدین منظور نقشه های توپوگرافی 1:1000 نقشه برداری شده از مسیر رودخانه، در محیط ArcGIS ژئورفرنس و رقومی شده و داده های هندسی پروفیل های عرضی رودخانه از روی نقشه های مذکور استخراج شدند. در مرحله بعد با استفاده از آمار دبی ایستگاه های لیقوان و هروی موجود در حوضه، دبی برای دوره بازگشت های مختلف تعیین و به همراه اطلاعات مربوط به مورفولوژی بستر، حداکثر رقوم تراز سطح آب در مقاطع عرضی با مدل HEC-RAS محاسبه و با استفاده از مدل ارتفاعی رقومی (DEM) تولید شده از بستر و حریم رودخانه نقشه پهنه بندی سیل منطقه در محیط GIS به کمک نرم افزار ArcViewبرای دوره بازگشت های 2، ۵، ۱۰، ۲۵ ،50، 100 و 200 سال تهیه گردید. نتایج حاصل نشان دهنده سطح آبگرفتگی در دشت سیلابی در دوره بازگشت های مختلف است.

سیلاب، GIS ، مدل HEC-RAS، رودخانه لیقوان چای