تحلیل فضایی شبکه جمع آوری سیلابها در کلان شهر تهران

پدیده سیلاب شهری، ارمغان گسترش فیزیکی شهرهای بزرگ در جهان است که صدمات شدیدی بر پیکر کلان شهرهاه در جهان توسعه یافته و در حال توسعه وارد می سازد. خاطرات تلخ سیلابهای تهران در سالهای 1366 در مسیل گلابدره و 74-1373 در رودخانه کن بیانگر آسیب پذیری تهران در مقابل سیلاب است. تهران در دامنه های جنوبی البرز بروی سه حوضه بزرگ جاجرود، کن و کرج و چندین زیرحوضه های کوچک گسترده شده است. رشد و توسعه ناموزون شهر تهران، عدم توجه به حریم های طبیعی شبکه هیدروگرافی، تسطیح زمین و ساخت و ساز، آشفتگی سیستم زهکشی به دلیل اشغال فضای مسیل ها، اجرای برخی از طرح ها نظیر سیل برگردان غرب و تونل های زهکشی مرکز شهر و ساخت بزرگراههای متعدد در امتداد شرقی- غربی که قطع کننده زهکش های عمده شهر می باشند، سبب شده اند که شبکه جمع آوری سیلابهای تهران به طور فزاینده ای با سیلاب های شهری غیرقابل پیش بینی مواجه باشند. این تحقیق با هدف تحلیل الگوی مسیل ها به عنوان مهمترین عامل در پراکنش فضایی سیلابها انجام شده است. داده های مورد استفاده در این تحقیق شامل داده های ارتفاعی 10 متری، داده های بارش از 10 ایستگاه باران سنجی، داده های مربوط به کاربری، شبکه قناتها، شبکه مسیلها و مشاهدات میدانی بوده است. روش تحقیق در این پژوهش مقایسه ای بوده است به این ترتیب که ابتدا تهران به سه شبکه شرق و شمال شرق، غرب و شمال غرب و تهران مرکزی تقسیم شده است. باتوجه به توزیع مکانی باران و کاربری شهری، میزان رواناب براساس روش شماره منحنی (CN) محاسبه شده است و سپس باتوجه به زهکشی طبیعی تهران و موقعیت حوضه های دربرگیرنده بستر فیزیکی شهر تهران به ارزیابی توانمندی شبکه مسیلها در جمع آوری و هدایت آبهای سطحی تهران در سه شبکه فوق پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان داد که مسیلهای طبیعی و مصنوعی در شرق و شمال شرق تهران به طول 130 کیلومتر شامل ولنجک، دربند، گلابدره، مقصودبیگ، سوهانک، کاشانک، منظریه، دارآباد، سرخه حصار، مبارک آباد، قصرفیروزه، خشایار، تهران پارس و چندین کانال کوچکتر است که تا بیش از 50 درصد موارد در انطباق با زهکشی طبیعی شهر تهران نیست و مسیلهای طبیعی و مصنوعی در غرب و شمال غرب تهران به طول 140 کیلومتر شامل درکه، فرحزاد، حصارک، کن، چیتگر و سیل برگردان غرب که در بیش از 65 درصد موارد در عدم هماهنگی با زهکشی طبیعی تهران است. شبکه تهران مرکزی شامل تونل های نواب، خیام، شهرداری و 17 شهریور که شبکه ای سرپوشیده است با اینکه در جهت زهکشی عمومی تهران است اما توانمندی هدایت حجم رواناب تولید شده را ندارد. لذا ساماندهی شبکه مسیل ها باتوجه به کالبد کلان شهر تهران، استراتژی کنترل سیلاب در پایتخت ایران است.

Keywords:

تهران , سیلاب , شبکه جمع آوری رواناب شهری , مخاطرات محیطی