ساره رحیمی - دانش آموخته رشته مهندسی منابع طبیعی- محیط زیست ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان و عضو باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ار

ذخایر ژنتیک گیاهی به عنوان گنجینه ای گرانبها در دست بشر و در خدمت نیازهای او می باشد برخی از این ذخایر بصورت طبیعی و وحشی وجود داشته و برخی با دستکاری انسانی طی هزاران سال شکل گرفته اند. اطلاعاتی که انسان در خصوص کاربردها و مصارف گیاهان ، نحوه یا مکان و زمان جمع آوری آنها و یا روش های کشت و تولید زراعی آنها طی اعصار و قرون در مناطق مختلف جهان کسب کرده نیز گنجینه ای پر از ارزش را به وجود آورده است ویژگی های دانش بومی آنرا دانشی سازگار تر نسبت به محیط و جامعه گراتر از دانش های کلاسیک و نوین معرفی می کند و می تواند آنرا در خدمت توسعه پایدار قرار دهد. نگرشی واقع بینانه در به کار گیری ذخایر ژنتیک نه تنها تضادی بین دانش نوین و دانش بومی نشان نمی دهد بلکه دانش بومی در خصوص گیاهان را ابزار و زمینه ای اساسی در خدمت تکنولوژی زیستی و در نهایت در خدمت توسعه پایدار معرفی می کند به دلایل متعددی دانش بومی در زمینه گیاهان در مخاطره و به سرعت رو به زوال ایت و اهتمامی اساسی برای حفاظت از آن لازم است. توجه بیش از حد به برخی محصولات و گیاهان موجب غفلت از گیاهان دیگر و دانش بومی مربوط به آنها گردیده. از بین 300 تا 500 هزار گونه اصلی گیاهی حدود 30 هزار از آنها خوردنی ذکر شده که حدود 8 هزار مورد آنها از طریق کشت یا جمع آوری جهت خوراک در طی تاریخ بشر استفاده شده. امروز تنها 30 محصول گیاهی 90% از کالری مورد نیاز بشر را تامین می کنند (برنج 26%، گندم 23%، ذرت 7%، ارزن و سورگوم 4%، ذخایر ژنتیک گیاهی از ارکان توسعه بوده و حراست و بهره برداری از آنها جایگاه ویژه ای در توسعه پایدار دارد . حفاظت از گونه های گیاهی و جانوری و جلوگیری از انقراض آنها مدت هاست که کم و بیش مورد توجه قرار گرفته است با ایجاد مناطق حفاظت شده ، هرباریوم ها، بانک ژن و امثال این اقدامات . اما آنچه که کمتر به آن توجه شده لزوم حفاظت از دانش بومی گیاهان است. باری! اگرچه به دلایل متعدد که اشاره مختصری به آنها شد بسیاری از ذخیره های ژنتیکی و به ویژه دانش بومی در خصوص آنها طی دهه های اخیر رو به زوال رفته است به هر حال در هر زمانی که از ادامه این روند جلوگیری شود موفقیتی برای جامعه بشری خواهد بود.

دانش بومی، توسعه پایدار