محمدقاسم نبیی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان زنجان
جمال قدوسی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری کشور

بدلیل واقع شدن وسعت زیادی از سطح کل استان زنجان در پهنه حوضه آبخیز سد سفیدرود بعنوان یکی از بزرگترین حوضه های آبخیز کشور با هدر رفت سالانه 50 میلیون تن رسوب از سازندهای رس و مارنف اجرای طرح ها و برنامه های حفاظت خاک و آبخیزداری را اجتناب ناپذیر نموده است. با توجه به اینکه این نوع سازند حدود 4 درصد از کل حوضه سفیدرود را تحت پوشش داده است، از این رو بمنظور تثبیت خاک و کاهش تولید رسوب از این مناطق طرحی تحقیقاتی با بکارگیری 4 تیمار شامل: مخلوط کردن خاک سطحی با کاه، چپربندی با استفاده از تور سیمی و کلش برنج، ایجاد پوشش در سطح خاک با استفاده از امولسیون کاتیونیک قیر، ایجاد پوشش در سطح خاک با استفاده از امولسیون آنیونیک قیر، و شاهد بعنوان تیمار پنجم با 4 تکرار در قالب طرح بلوکهای کامل تادفی در اراضی مارنی پایاب حوضه آبخیز زنجانرود به اجرا در آمد. مقدار وش دت بارشها با استفاده از باران نگار و مقدار روان ابهای تولیدی و رسوبات ناشی از فرسایش، با استفاده از نصب شبکه های 220 لیتری در نقطه خروجی هر پلات با ابعاد 2 ضربدر 10 متر اندازه گیری شد. داده ها یجمع آوری شده در مدت 8 سال (1374-1367) با انجام محاسبات آماری و تجزیه و تحیل آنها از طریق مقایسه میانگین ها با آزمون دانکن و محاسبه کمترین دامنه های معنی دار (L.S.R) به تفکیک وقوع هر بارش و بر اساس رواناب های تولیدی صورت پذیرفت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که شدت بارشها عامل موثر در تولید رواناب و رسوب بوده و کاربرد تیمار چپربندی با استفاده از تورسیمی و کلش به رغم معنی دار نمودن اختلاف با شاهد و تیمارهای دیگر دارای بیشترین تاثیر در تثبیت خاک و به حداقل رسانیدن رسوب تولید سده در مقایسه با سایر تیمارها می باشد.