علی شیرافروس - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول

استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی در کشاورزی علاوه بر زیان اقتصادی به دلیل شستشو و هدرروی این مواد به آبهای سطحی و زیرزمینی باعث نگرانی های زیست محیطی در سطح جهان نیز گردیده است . از طرف دیگر گسترش شبکه های آبیاری نیز میزان انتقال این مواد را تسریع می کند . در دشت قزوین که یکی از هشت دشت بزرگ کشورمی باشد، کودهای شیمیائی نیتراته، فسفره و پتاسه نیز مصرف قابل توجهی دارند . در این مقاله تاثیر سه روش مختلف آبیاری برشسته شدن نیترات و فسفر از طریق رواناب سطحی و زهاب زیرزمینی، مورد بحث و تفسیر قرار گرفته است . در این تحقیق که در شرکت کشت و صنعت مگسال در شرق قزوین در سال 1384 به انجام رسیده است، جهت تعیین میزان نیترات و فسفر در رواناب مزارع تحت سه روش مختلف آبیاری از ابتدا، وسط و انتهای مزرعه در سه تکرار نمونه گیری شده است، همچنین جهت برداشت نمونه های زهاب از ظروفی پلاستیکی کوچک که درب آنها با مته 2 میلی متر و در فواصل منظم مشبک شده و درب قوطی با فیلتر ژئوتکستال پوشانیده شده و در عمق توسعه ریشه قرار گذاشته شد، استفاده گردید و نمونه ها جهت آزمایش به آزمایشگاه کیفیت آب گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی کرج منتقل می شد . نتایج این تحقیق نشان می دهد، که میزان انتقال نیترات و فسفر در رواناب سطحی، در روش آبیاری نواری نسبت به روش آبیاری جویچه ای بیشتر بوده است . میانگین غلظت نیترات مشاهده شده در رواناب روش آبیاری نواری، جویچه ای و بارانی از نوع لینیر خطی به ترتیب 11/91 ، 8/47 و 0 میلی گرم بر لیتر و در مورد فسفر به ترتیب 0/74 ، 0/58 و 0 میلی گرم بر لیتر اندازه گیری شد . همچنین انتقال نیترات و فسفر، در زهاب زیرزمینی آبیاری نواری نسبت به آبیاری جویچه ای و آبیاری بارانی از نوع لینیر خطی بیشتر است، که دو روش آبیاری سطحی نسبت به آبیاری بارانی در مورد انتقال نیترات اختلاف معنی داری را نشان می دهند . ولی در مورد انتقال فسفر در هر سه روش اختلاف معنی داری مشاهده می گردد، هرچند که تلفات فسفر بسیار پایین می باشد . میانگین غلظت نیترات مشاهده شده در زهاب روش آبیاری نواری، جویچه ای و بارانی از نوع لینیر خطی به ترتیب 21/32 ، 14/58 و 20/38 میلی گرم بر لیتر و در مورد فسفر به ترتیب 0/38 ، 0/43 و 0/39 میلی گرم بر لیتر اندازه گیری گردید .

نیترات، فسفر، رواناب، زهاب و روش آبیاری