زهرا لقمانی - دانشگاه آزاد اسلامی واحددولت آباد

تورمالین کانی فراوان بسیاری از توده های نفوذی پهنه سنندج سیرجان و ایران مرکزی است در مناطق مورد مطالعه این کانی دارای دو خاستگاه ماگمائی و هیدروترمال است. تورمالین هر یک از این دو خاستگاه را می توان بر اساس ویژگیهای پتروگرافیکی و ژئوشیمیائی از یکدیگر تمیز داد. تورمالین در نودول های (گرهک های ) تورمالین گرانیت های شیرکوه (ایران مرکزی) هموژن، دارای مقدار F (فلوئور) بالا، نسبت Fe/Mg زیاد و به سبب محتوای بالای A1 در مکان کاتیونهای دو ظرفیتی از نوع تورمالین های ماگمائی است. خصوصیات نوری این کانی نیز دلالت بر منشأ ماگمائی آن دارد. تورمالین در توده های نفوذی سهیل پاکوه - گلشکنان و قلعه یقمش از نوع هیدروترمال است. این تورمالین ها که بصورت رگه های کوارتز – تورمالین رخنمون دارند از نوع محلول جامد شورلیت - دراویت با مقدار زیادMg و دارای منطقه بندی واضح شیمیائی میباشند. ماگمای گرانیتی شدیداً پرآلومینه شیرکوه شرایط مناسبی جهت تشکیل تورمالین های ماگمائی این منطقه فراهم نموده است . از سوی دیگر مقدار بالایF تورمالین مذاب شیرکوه، ترکیب ماگما را بسمت غنی شدگی از آلکالی ها کشانده که در تشکیل آلکالی گرانیت های باتولیت شیرکوه احتمالاً نقش مؤثری داشته است. منطقه بندی (زونینگ) شیمیائی تورمالین های هیدروترمال مناطق سهیل پاکوه - گلشکنان و قلعه یقمش نشانه وجود شرایط (T , P و محیط شیمیائی) متغیری است که بر اثر اختلاط دو سیال در سیستم های باز ایجاد می گردد. ماگمای بور دار و نیز سنگهای میزبان مافیک (تونالیت و دیوریت) نواحی مذکور، منابع تامین کننده عمده عناصر (Mg, Fe, B) مورد نیاز تورمالین های مناطق مورد مطالعه می باشند. اگر چه تعیین مقدار اولیه بور در ماگما های مناطق مورد مطالعه دشوار است ولی بر پایه مطالعه حاضر این عنصر، سازه مهم ماگماهای گرانیتی شیرکوه، سهیل پاکوه - گلشکنان و قلعه یقمش است.

تورمالین، شیرکوه، قلعه یقمش، سهیل پاکوه - گلشکنان