پریسا کوشا - دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری دانشگاه تربیت مدرس تهران

یکی از فضاهای عمومی در شهرهای تاریخی ایران و شهرهای مسلمانان که یکی از وجوه مطلوبتعاملات اجتماعی در آنها رخ می دهد، بازار است که مفصل ارتباطی بناهای عمومی با فضای شهری است.این عرصه در کنار فعالیتهای تجاری و زندگی روزمره مردم، نقش به سزایی در فعال بودن فضای شهری دارد.بازار که از مهمترین فضاهای اجتماعی و شهری هر جامعه است، شبکه ای درهم تنیده از روابط اجتماعی واقتصادی را در جوار بناهای عمومی دیگر شکل می داد و نقش تعیین کننده ای به عنوان عامل شکل دهیاستخوانبندی و ساختار کالبدی شهر ایرانی اسلامی داشته است. بازار سنتی و قدیمی شهر مشهد به دلیلاقدامات صورت گرفته در پیرامون بافت مرکزی شهر مشهد و خیابان کشی های صورت گرفته در دوره پهلویاول و دوم، به چند تکه تقسیم شده که بازار سرشور یکی از معدود بازمانده های این بازار به عنوان عنصریواجد ارزش است. هدف از این نوشتار تبیین نقش بازارهای سنتی در ساختار شهرهای ایرانی اسلامی و بهطور خاص نقش بازار سرشور به عنوان بخشی از بازار قدیمی مشهد، در استخوانبندی شهری و سازمانفضایی است. بدیهی است حفظ حیات این عنصر مهم شهری در طول قرون گذشته، نشان از اهمیت بالایکارکردی و اجتماعی و اقتصادی آن داشته است. لذا در این پژوهش در گام نخست به ارائه مفاهیم نظری درارتباط با عنصر بازار و جایگاه آن در سازمان فضایی شهر به عنوان یک فضای شهری پرداخته و سپس بهبررسی نقش بازار سرشور در ساختار کالبدی و سازمان فضایی شهر مشهد می پردازیم.

بازار سنتی، فضای شهری، سازمان فضایی