حسین حاتمی نژاد - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران

ساختار و سیمای شهرهای جهان در گذر زمان و در فرآیند جهانی سازی دچار تحولات شگرفی شده انداما میزان تغییر و تحول در هر شهر به عوامل و مؤلفه های گوناگونی بستگی دارد. در این میان شهرهای ایرانی-اسلامی و عربی- اسلامی طی دهه های اخیر دچار نوعی دگردیسی گردیده اند. امواج مدرنیسم و بازتاب فیزیکی آن در شهرها و سپس جریانات پست مدرنیستی اثرات بسیار مهمی برساخت و بافت و فونکسیون اینشهرها به جای گذارده است. به بیانی دیگر مشخصه های مکانی شهرها که برخاسته از مجموعه عواملجغرافیایی و فرهنگی و متحول در بستر تاریخ بشمار می روند دچار استحاله شده و اثرات نامیمونی برروابط ومناسبات شهروندان بجای گذارده است و در نتیجه شهر بی هویت، انسان های بی هویت را در خود جای داده وبه این ترتیب معنا و معنویت را از فضای کالبدی شهر به دورساخته است. این مقاله با رویکردی تطبیقی و بهشیوه توصیفی- تحلیلی در پی کشف رمز و راز هویت زدایی از شهرهای جهان اسلام است. شیوه جمع آوری اطلاعات عموما به روش اسنادی (کتابخانه ای) است و تئوری هدایتگر آن مبتنی بر دیالکتیک فضایی وماتریالیسم فرهنگی می باشد. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که فرآیند جهانی سازی اثرات شگرفی بر کلیهشهرهای جهان برجای می گذارد اما تحولات فیزیکی (کالبدی) و سیمای شهرها و همچنین روابط و مناسباتاجتماعی و اقتصادی در شهرهای ایرانی- اسلامی و عربی- اسلامی به یک میزان نبوده است و زمینه های جغرافیایی،تاریخی،اقتصادی و سیاسی نقش بسیار مهمی در این ناهمگونی داشته است.

شهر اسلامی،شهر ایرانی اسلامی، شهر عربی اسلامی، جهانی سازی،هویت مکانی