فرید براتی سده - دانشجوی دکترای روان شناسی دانشگاه علامه طباطبائی مدرس موسسه آموزش عا

امدادگری در بلایا وسوانح از جمله فعالیتهای پر استرس و فشار زاست. پژوهش های انجام شده همگی حاکی از تنش ها و فشارهایی است که امدادگارن در اثر فعایت های امدادی درسوانح و بلایا به آن دچار می شوند. شدت این تنش و استرس ها گاه حتی تا حدی شدید و حادمی شود که به تشخیص رسمی اختلالات روانی ازجمله اختلال روانی استرس پس از ضربه (PTSD) و اضطرای و افسردگی می انجامد. منابع موجود در تبیین علل بروز این شرایط در امدادگران به عوامل متعدد اشاره کرده اند، عواملی از قبیل ویژگی های فردی، شرایط محیطی، عوامل وابسته به موقعیت فاجعه و نیز شرایط کاری و امور اداری و غیره. هدف از این مقاله بررسی وضعیت روان شناختی گروهی از امدادگران ارائه دهنده خدمات مختلف امداد و نجات در زلزله بم که در خودمناطق زلزله زده فعالیت های امدادی انجام داده اند، ضمن تدوین طراحی با استفاده از پرسشنامه فرسودگی در امدادگران (اهرنرایک ، 2001) به بررسی میزان و نوع علایم درانان پرداخته شد و سپس با استفاده از همین پرسشنامه وضعیت مشابه گروهی از امدادگران که به دلایل مختلف امکان شرکت در عملیات امدادرسانی در بم را نداشته اند، مورد مقایسه قرار گرفت (هر دو گروه از نظر سایر شرایط و عوامل همتا شدند) بررسی نتایج حاصل نشان می دهد که بین نمره فرسودگی افرادی که در بم ارائه خدمت کرده اند، با مدت حضور آنها در بم همبستگی معنی داری در سطح 0/05 وجود دارد. بعبارت دیگر، میزان بیشتر حضور در بم با شدت بیشتر علایم در امدادگر رابطه دارد. همچنین در این بررسی مشخص شد که بیشترین رابطه مور مشاهده بین مدت حضور در بم (و ارائه خدمات) در دو حیطه مشکلات جسمانی و ارتباطات اجتماعی و تحریک پذیری می باشد. به منظور مقابسه امدادگران حاضر در عملیات امدادرسانی در بم و امدادگران حاضر در عملیات امدادرسانی در بم امدادگرانی که به دلایل در ارائه خدمات در بم شرکت نداشته اند، گروهی متشکل از 15 نفر امدادگران گروه اخیر که از نظر کلیه شرایط با گروه اول همتا شده بودند ، نیز مورد سنجش با استفاده از آزمون مربوط قرار گرفتند و سپس میانگین نمرات دو گروه با استفاده از آزمون مقایسه شد. میانگین علایم شرکت کننده در عملیات در بم برابر با 23/16 و نمرات گروه گواه برابر 2/10 بود. آزمون T برای مقایسه دو میانگین برابر با 78/3 بود که در سطح 0/001 معنی دار است که نشان دهنده سطح بالاتر علایم در امدادگران ارائه دهنده خدمان در بم می باشد. نتایج حاصل از این تحقیق هماهنگ با سایر پژوهش ها نشان می دهد که ارائه خدمات در فاجعه ها و بلایا و سوانح بالایی از فشار روانی و تنش را در امدادگران ایجاد می کند. بنابراین به منظور حمایت از امدادگران وکاستن از ای فشارها و تنیدگی ها و پیشگیری از تبدیل آنها به مشکلات شدیدتر روان شناختی لازم است تا خدمات خاصی به امدادگران ارائه شده و مداخله هایی صورت گیرد که از آن جمله می توان از تکنیک های خاصی که در این باره طراحی شده است، استفاده کرد. در متن اصلی مقاله درباه این تکنیک ها که بخشی از آنها توسط نگارنده در درون موسسه عالی هلال به کارشناسان مدیریت عملیات امداد و نجات جمعیت هلال احمر آموزش داده می شود، پرداخته خواهد شد.