نعیم عرفانی مجد - گروه علوم پایه دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز- ایران
مهران درست قول - گروه زیست شناسی دانشکده علوم، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز- ایران
سعد گورانی نژاد - گروه علوم درمانگاهی دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز- ایران

فعالیت تولید مثلی در اکثر گونه های دامی تحت تأثیر شرایط محیطی قرار داشته و بیشترین فعالیت در زمانی که شرایط محیطی برای بقاء نوزادان در هنگام تولد مهیا باشد، مشاهده می شود. مطالعه حاضر با هدف تعیین درجه تغییرات فصلی فعالیت اسپرماتوزنیک لوله های اسپرم ساز قوج نژاد عربی، تحت سیستم پرورشی بسته در منطقه خوزستان، با استفاده از میکروسکوپ نوری انجام گرفت. در ابتدای مطالعه سی رأسی قوچ بالغ نژاد عربی باسن تقریباً یکسان بطور تصادفی انتخاب، تحت شرایط پرورشی و مدیریتی یکسان نگهداری و وزن زنده و محیط اسکروتوم بیضه آنها اندازه گیری شد. در ابتدای هر فصل از میان قوچ های اخیر، چهاررأس قوج به طور تصادفی انتخاب و پس از خونگیری با استفاده از روش رادیو ایمنواسی میزان هورمون تستوسترون در پلاسمای آنها اندازه گیری گردید. پس از ذبح کشتارگاهی قوچ های اخیر، بیضه های راست برداشت و وزن آنها اندازه گیری شد. نمونه های بافتی از سه قسمت سری، میانی و دمی بیضه هر حیوان برداشت و در محلول تثبیت کننده بوئن قرار داده شد. جهت انجاممطالعات هیستولوژیک و مورفومتریک، پس از انجاممراحل آماده سازی نمونه های بافتی، مقاطع پارافینی 5 میکرومتری تهیه شده با روش هماتوکسیلین- ائوزین مورد رنگ آمیزی قرار گرفتند. نتایج حاصل با بهره گیری از آزمون توکی و نیز آزمونهمبستگی پیرسون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. محیط اسکروتوم و وزن بیضه در سرتاسر سال به طورمعنی داری (p<0/05) تغییر یافت به طوریکه کمترینمیزان آن در ا وایل فصل تابستان مشاهده شد. فعالیت اسپرماتوژنیک در همه فصول سال وجود داشت. تغییرات ساختاری در سطح سلول های اسپرماتوزنیک و سرتولی لوله های اسپرم ساز بویزه طی فصل بهار مشاهده گردید. قطر لول های اسپرم ساز و ارتفاع اپی تلیوم زایا طی فصول تابستان و پاییز به تدریج افزایش نشان داد. به طوریکه بیشترین مقادیر آنها در اوایل زمستان مشاهده شد. میزان هورمون تستوسترون به طور معنی داری (p<0/05) بسته به فصل سال تغییر نشان داد، به طوریکه بالاترین سطح پلاسمایی آن در اوایل فصل زمستان و کمترین میزان آن در اوایل فصل تابستان بدست آمد. قطر لوله های اسپرم ساز همبستگی معنی داری با محیط اسکروتوم بیضه و سطح پلاسمایی هورمون تستوسترون نشان داد. نتایج بدست آمده نشان داد که فعالیتاسپرماتوژنیک لوله هی اسپرم ساز بیضه قوچ بالغ نژاد عربی، تحت سیستم پرورشی بسته در منطقه خوزستان، به میزان زیادی بسته به فصل سال تغییر می کند.

تولید مثل قوچ، تغییرات فصلی، لوله های اسپرم ساز، تستوسترون