حسن مروتی - گروه علوم پایه دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز- ایران
فاطمه قبادیان - گروه بیولوژی دریا، دانشکده علوم دریایی و اقیانوسی دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، خرمشهر- ایران
احمد سواری - گروه بیولوژی دریا، دانشکده علوم دریایی و اقیانوسی دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، خرمشهر- ایران
سیدمحمدباقر نبوی - گروه بیولوژی دریا، دانشکده علوم دریایی و اقیانوسی دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، خرمشهر- ایران

با توجه به اهمیت خیارهای دریایی و ناشناخته ماندن آنها در کشور ما، هر گونه مطالعه در این باره می تواند ارزشمند باشد. لذا اینتحقیق در زمینه بیولوژی تولید مثل و بررسی غدد جنسی از نظر ماکروسکوپی و میکروسکوپی در گونه Holothuria leueospilota انجام شد. در این مطالعه، نمونه برداری ازخیار دریایی گونه Holothuria leucospilota، در یک دوره یک ساله به صورت ماهیانه، در منطقه بستانه هرمزگان، در خلیج فارس، صورت گرفت. 124 عدد نمونه ماده و 108 عدد نمونه نر بررسی گردید. در مطالعه ماکروسکوپی بررسی رنگ غدد جنسی، شمارش تعداد توبول ها و اندازه گیری طول و قطر آنها مورد نظر بود. جهت مطالعات هیستولوژیک و مورفومتریک غدد جنسیف پس از انجاممراحل آماده سازی نمونه های بافتی به روش معمول،مقاطع پارافینی 5 میکرونی تهیه شده با رنگ های هماتوکسیلین- ائو. زین مورد رنگ آمیزی قرار فتند، قطر توبول ها غدد جنسی با میکرومتر عدسی پشمی و با بزرگنمایی x4، در سه ناحیه ابتدا، میانه و انتهای توبول، اندازه گیری شد. غدد جنسی از توبول های رشته ای تشکیل شده که در گونه مذکور، در ماده ها صورتی رنگ و در نرها کرم رنگ می باشد. با بررسی ماکروسکوپی و میکروسکوپی 5 مرحله رسیدگی جنسی تعیین گردید: 1)رشد اولیه، 2)رشد یافته، 3)رشد پیشرفته، 4)رسیده یا بالغ، 5)پس از تخم ریزی. نتایج زیست سنجی غدد جنسی نشان داد نرها دارای تعداد توبول های بیشتر، باریک تر و بلند تر نسبت به ماده ها بودند. تعداد، طول و قطرتوبول ها نیز با پیشرفت مراحل رسیدگی جنسی از مرحله 1 تا 4 افزایش و در مرحله 5 کاهش می یابد. رابطه بین تعداد توبول ها و وزن غده جنسی نیز به دست آمد که ضریب تعیین (R2) نمودار آن در جنس نر 0/73 و در جنس ماده 0/80 بود.

خیار دریایی، Holothuria leucospilota، خلیج فارس، غدد جنسی، رسیدگی جنسی