امید صفری - گروه شیلات، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد- ایران
جواد باقری دربادام - گروه شیلات، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه گنبد کاووس، گلستان- ایران
مجید ناصری زاده - گروه شیلات، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج- ایران

ماهی خواجو (SchiZothoraz pelZami) یکی از گونه های مهم بومی با ارزش اقتصادی در شمال شرق ایران می باشد. هدف: در مطالعه حاضر چرخه تولید مثل، زمان و محدوده دمای تخم ریزی در ماهی خواجو مورد بررسی قرار گرفت. روش کار: 243 قطعه ماهی خواجوی صید شده ابتدا مورد زیست سنجی قرار گرفتند و سپس مراحل توسعه تخمدانی و سنجش مقدار هورمون های استروئیدی جنسی (تستوسترون، 17 بتااسترادیول، پروژسترون و 17 آلفا هیدروکسی پروژسترون) پلاسما در طی دوازده ماه نمونه برداری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج: حداکثر مقدار معنی دار (p<0/05) شاخص گنادی (10/3%) و قطر تخمک (1605/6µm) در فروردین ماه مشاهده گردید. نتایج نشان داد که غلظت هورمون های جنسی تستوسترون و 17 بتااسترادیول در طی مراحل کورتیکال آلوئولی (شهریور ماه) به طور معنی داری (p<0/05) شروع به افزایش نمودند و در انتهی مرحله زرده سازی یعنی در بهمن ماه با متوسط دمای آب 13°C به حداکثر مقدار (به ترتیب 6/99ng/mL و 143/4) معنی دار (p<0/05) رسیدند. غلظت هورمون پروژسترون در مرحله آخر زده سازی شروع به افزایش نمود و در اسفند ماه به حداکثر مقدار (3/49ng/mL) معنی دار (p<0/05) خودرسید. غلظت هورمون 17 الفا هیدروکسی پروژسترون با یک مرحله تأخیری نسبت به هورمون پروژسترون در فروردین ماه به طور معنی داری (p<0/05) افزایش یافت. نتیجه گیری نهایی: نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که ماهی خواجو دارای الگوی یکبار تخم ریزی در سال می باشد و هورمون های استروئیدی جنسی تستوسترون و 17 بتا استرادیول در زرده سازی و پروژسترون و 17 آلفا هیدروکسی پروژسترون در بلوغ نهایی تخمک نقش دارند. بهترین زمان تخمریزی در طی ماه های اسفند تا فروردین در طیف دمایی 15/7-17/3°C بود.

پلاسما، هورمون های استروئیدی جنسی، ماهی خواجوف دوره تخم ریزی