اصغر صالحی

یکی از راهبردهای مطرح در برنامه ریزی های توسعه عشایری، ساماندهی و اسکان عشایر بوده است که عمدتا با هدف عمران و توسعه جامعه عشایری و خدمات رسانی بهتر به این جامعه محروم انجام پذیرفته است و در مجموعه مباحث توسعه عشایری به عنوان یکی از راهبردهای دگرگون سازی یا رادیکال شناخته می شود از بعد نظری مخالفان ایده تداوم و استقرار کوچ نشینی این راهبرد را وسیله ای جهت دستیابی به هدف های توسعه جامعه عشایری ، خدمات رسانی بهتر به عشایر و در برخی موارد راهی مناسب جهت نجات جامعه عشایری از مشکلات عدیده می دانند. موافقان نیز بر پیامدهای منفی آن از قبیل بروز ناهنجاری های اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی و امنیتی و .. ناشی از تغییر شیوه زندگی و عدم وجود زمان کافی برای سازگاری با شرایط جدید تاکید می نمایند. هدف اصلی این تحقیق ارزشیابی آثار، نتایج و پیامدهای مثبت و منفی حاصله از اجرای طرح های ساماندهی عشایر در سطح استان اصفهان می باشد بدین منظور هدف های عمده طرح تحقیق عبارتند از : شناخت ویژگی های اجتماعی- اقتصادی خانوارهای عشایزی مشمول اجرای طرح ، نتایج بدست امده از پروژه ها در ارتباط با اهداف مورد نظر و نظرات و ارزیابی عشایر از چگونگی اجرای پروژه ها بوده است. در این تحقیق آمار و اطلاعات مورد نیاز پژوهش به روش میدانی و پیمایشی از تمامی خانوارهای دو کانون گل افشان و چشمه رحمان صورت پذیرفت. نتایج بررسی ها نشان می دهد که اهداف اقتصادی و اجتماعی طرح های ساماندهی در پنج مقوله افزایش مشارکت عشایر ، ارتقا سطح برخورداری از رفاه اجتماعی، ایجاد تعادل دام و مرتع، افزایش سطح درآمد و بهبود و افزایش سطح اشتغال خلاصه می شود. دو کانون مورد بررسی به دلیل متفاوت بودن نحوه اجرا نتایج یکسانی نیز به بار نیاورده است . در کانون گل افشان طرح به صورت کانون توسعه هدایتی بوده در حالی که در کانون چشمه رحمان اجرای طرح به صورت کانون توسعه اسکان خود جوش بوده است با توجه به اینکه در طرح کانون چشمه رحمان از یک طرف بار مالی کمتری برای عشایر داشته و از طرف دیگر عشایر توانسته اند از تمامی ظرفیت های فعلی نیز برای امرار معاش استفاده کنند موفقتر بوده است. در نهایت نتایج تحقیق مبین این مطلب است که طرح اسکان کانون گل افشان به دلیل خاتمه دادن به مشقات و دشواری هایی که عشایر در حین کوچ متحمل می گردند و افزایش رفاه خانوار بخصوص در زمینه مسائل اموزشی ، مسکنف برق و ... موفق بوده است اما در زمینه اقتصادی به دلیل بکر بودن اراضی زراعی ، خشکسالی چند سال اخیر و تعداد کم دام، تلفیق دامداری و زراعت تاثیر زیادی در افزایش درامد خانوارهای عشایری نداشته است در حالیکه در کانون چشمه رحمان به سبب اینکه اکثریت قریب به اتفاق خانوارها هنوز کوچ می کنند و افزایش امکانات رفاهی و زیر بنایی در اهداف اجرایی طرح نبوده است بنابراین تغییر چندانی در وضعیت رفاهی خانوارها به چشم نمی خورد اما از طرف دیگر تلفیق دامداری و زراعت آنها با توجه به مناسب بودن امکانات زمین و آب و تعداد متناسب دام، باعث افزایش درآمد خانوارهاشده و آرامش خاطر اقتصادی بیشتری را برای آنها فراهم ساخته است. بنابراین علیرغم اینکه خانوارهای مورد بررسی مشکلات زیادی را در اجرای طرح عنوان می کنند رضایت آنها از اجرای آن در حد قابل قبولی می باشد. همچنین نقاط ضعف عمده طرح ها شامل عدم پرداخت وام کافی با اقساط طولانی به عشایر عدم توانایی بازپرداخت وام توسط عشایر، کمبود زیربنای مسکونی مورد نیاز در کانون گل افشان، مهیا نبودن امکانات و تاسیسات زیربنایی لازم جهت سکونت در کانون چشمه رحمان، عدم دقت لازم در براورد امکانات منابع آب کانون گل افشان و کمبود منایع درآمدی جهت زندگی در کانون گل افشان می باشد.

ساماندهی و اسکان عشایر، ارزشیابی، مشارکت عشایر، رفاه اجتماعی، اشتغال، کمبود در آمد، کانون توسعه هدایتی، کانون توسعه خودجوش