میثم اکبرزاده - دانشجوی کارشناسی ارشد،دانشگاه آزاد اسلامی واحد رفسنجان
لادن تاج الدینی - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بردسیر.

از زمان بنیانگذاری مساجد اسلامی توسط نبی اکرم(ص)، نه تنها به صورت شکلی مساجد متحول شده اند، بلکه از نظر فرهنگی و اجتماعی نیز در جریان دگرگونی قرار گرفته و هویتی جدید برای آنها پدید آمده است. پیوند مکتب های عرفانی با معماری بناهای مختلف چنان عمیق وگسترده است که فرض جدایی معماری از عرفانی محال می نماید این همبستگی در بین ادیان الهی وهنر بومی آن کشورها به خصوص شریعت مقدس اسلام آشکار تر است. پس می توان گفت عرفان متعلق به ذات وماهیت تمام ادیان است، دین ابزاری موثر تر وسخنگوتر وشارحی برتر از هنر بالاخص معماری معارد ومساجد برای معرفی وحضور خود نداشته است. همچنان که معماری نیزهیچ حامی ای بهتر از دین اسلام نیافته است. در این مقاله سعی شده به روش اسنادی و مشاهده مستقیم اهمیت هنر معنوی و تجلی عرفان در معماری مساجد ایران مورد بررسی قرار گیرد و زیبایی های فراموش شده ، یاد آوری گردد ودر نهایت نقش اساسی عرفان در جهت بخشیدن و هدایت هنر و هنرمندان به سوی مقصد الهی شان بیان شود.

معماری ، عرفان ، گنبد ، محراب ، مناره