مهسا عصاریها - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه علوم خاک
محبوبه ضرابی - استادیار گروه علوم خاک دانشگاه ملایر
زهرا کلاه چی - استادیار گروه علوم خاک دانشگاه بوعلی سینا همدان

مطالعه بر روی قابلیت دسترسی فسفر در طول زمان و نقش مواد آلی در افزایش فراهمی فسفر از منابع فسفاته در خاکهای آهکی جهت بهبود در مدیریت کوددهی و حاصلخیزی خاک سودمند خواهد بود .از این رو با توجه به اهمیت فراهمی فسفر مورد نیاز جهت رشد گیاه، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با دو نوع تیمار نیم درصدی ورمی کمپوست زباله شهری (VM) و ورمی کمپوست دامی (VSH) و سه نوع کود فسفاته شامل خاک فسفات ( P2O5 % 22) )RP با دو سطح صفر و و دی آمونیوم فسفات (DAP) و سو پر فسفات تریپل 201 (SPT) با دو سطح صفر و 100 کیلو گرم در هکتار با سه تکرار به مدت 90 روز در شرایط آزمایشگاهی انجام شد .در هفته اول در همه خاکهای تیمار شده با دو منبع آلی، کاهش سریع در مقدار فسفر فراهم مشاهده شد .سپس در روز 15 در همه تیمارها مقدار فسفر فراهم افزایش یافت و پس از آن یک روند تقریب ا ثابت در رهاسازی فسفر در همه تیمارها تا زمان 75 روز مشاهده شد .نهایت ا در روز نودم فسفر فراهم در همه تیمارها کاهش یافت .نتایج نشان داد، ورمی کمپوست زباله شهری، فراهمی فسفر، کربن آلی و پتاسیم قابل تبادل را بیش از ورمی کمپوست دامی در خاکهای تیمار شده با انواع منابع شیمایی فسفاته افزایش داده است .مقدار فسفر فراهم آزاد شده در پایان دوره انکوباسیون 90 روز در خاک حاوی سوپر فسفات تریپل تیمار شده با ورمی کمپوست زباله شهری و همچنین در خاک حاوی دی آمونیوم فسفات تیمار شده با ورمی کمپوست کود دامی و زباله شهری تفاوت قابل ملاحظه ای p<0.05 با مقدار فسفر فراهم آزاد شده در خاک شاهد داشت .ثابت b معادله توانی برازش داده شده بر فسفر فراهم آزاد شده در زمان که نشان دهنده شدت تغییر فسفر در خاک است، از082/0 میلی گرم بر کیلوگرم در روز، برای خاک حاوی دی آمونیوم فسفات تیمار شده با ورمی کمپوست دامی تا14/0 میلیگرم بر کیلوگرم در روز، برای خاکی که تنها دارای کود سوپر فسفات تریپل بود، بدست آمد .پارامتر a معادله توانی نیز در خاکهای حاوی دی آمونیوم فسفات و سوپر فسفات تریپل تیمار شده با ورمی کمپوست زباله شهری بیش از سایر خاکهای تیمار شده بود .نتایج این تحقیق نشان داد از بین ترکیبات آلی استفاده شده، ورمی کمپوست زباله شهری بیشترین تاثیر را بر فراهمی فسفر در خاک تیمار شده باکود فسفاته دی آمونیوم فسفات داشت

فسفرفراهم ، ورمی کمپوست ، کوددامی ، کمپوست زباله شهری ، منابع فسفاته ، خاکهای آهکی