الهه صوفیان نیستانی - دانشجوی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، دانشگاه فردوسی مشهد
عبدالرضا باقری - استاد گروه بیوتکنولوژی و به نژادی گیاهان زراعی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
سعید ملک زاده شفارودی - دانشیار گروه بیوتکنولوژی و به نژادی گیاهان زراعی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
حمیدرضا دری - رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی اراک

خشکسالی یکی از عوامل مهم محدودکننده تولیدات کشاورزی در جهان است و کاربرد روش های به نژادی یک راهکار اساسی در تولید ارقام متحمل و سازگار به تنش خشکی می باشد. به منظور محاسبه ضریب همبستگی و تجزیه علیت برخی از صفات مرتبط با عملکرد 15 لاین اصلاحی لوبیا چیتی و یک ژنوتیپ صدری تحت شرایط جداگانه آبیاری نرمال و تنش خشکی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات لوبیای خمین در سال 1932 کشت شدند. در شرایط آبیاری نرمال هر 4 روز و در شرایط تنش هر 8 روز یکبار عمل آبیاری صورت گرفت. در این پژوهش برخی صفات مانند خصوصیات فیزیولوژیکی تعداد گره روی ساقه اصلی، روز تا گلدهی، دوره پرشدن و رسیدگی دانه، مرفولوژی دانه طول، عرض و ضخامت دانه( و کمیت دانه تعداد دانه و غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه ارزیابی شدند. در مدل رگرسیون گام به گام صفات وزن صد دانه و تعداد غلاف در بوته تحت شرایط آبیاری نرمال و صفات تعداد دانه در بوته و گره روی ساقه اصلی تحت شرایط تنش خشکی بیشترین تاثیر را بر عملکرد داشتند. نتایج تجزیه علیت نشان داد که صفت تعداد گره بیشترین اثر مستقیم منفی بر عملکرد دانه را تحت هر دو شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی داشتند. همچنین صفت تعداد غلاف در بوته تحت شرایط آبیاری نرمال و صفت دانه در بوته تحت شرایط تنش خشکی بیشترین اثر مستقیم مثبت را بر عملکرد دانه داشتند. نتایج نشان می دهد که در شرایط نرمال آبیاری، برای بالا بردن عملکرد دانه بهتر است ارقامی را انتخاب کرد که علاوه بر تعداد گره کمتر تعداد غلاف بیشتری در بوته داشته باشند و در مناطق با مشکل کم آبی، بهتر است ارقام پر دانه را انتخاب نمود تا با کمترین کاهش عملکرد مواجه شویم.

همبستگی فنوتیپی، تجزیه علیت، تنش خشکی، لوبیا چیتی