شهرام بزرافکن - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس تهران
محمود آروین - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران
مرتضی آژند - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری

امروزه جهان به نحو فزاینده ای با دو رویکرد مهم برنامه ریزی و محیط زیست در راستای تحقق توسعه پایدار روبروست، که در فرآیند حاصل از آنها، شاهد شکل گیری حقوق محیط زیست هستیم که، قوانین برنامه ای بخشی از آن است توسعه کشورها، براساس تدوین راهبردها، سیاست ها و برنامه هایی بلند مدت، میان مدت، کوتاه مدت صورت می پذیرد که با تکیه بر آرمانها، توانایی ها، امکانات و شرایط محیطی حاکم بر کشورها تدوین شده است. در همین راستا این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از مطالعات کتابخانهای و اسنادی انجام شده است. با بررسی برنامه عمرانی)پنج برنامه( قبل از انقلاب اسلامی و برنامه های توسعه پنج برنامه پس از انقلاب اسلامی، آنچه مسلم است، جایگاه سیر صعودی محیط زیست در روند تصویب و تدوین قوانین برنامه ای است. به طوری که قبل از انقلاب اسلامی، در برنامه های عمرانی کشور از مباحث محیط زیست تنها به کلیاتی درخصوص حفاظت از جنگل ها پرداخته شده است و بعد از انقلاب اسلامی جایگاه محیط زیست به گواهی آمار از یک تبصره)تبصره 13 در برنامه اول توسعه از مجموع 22 تبصره، در برنامه پنجم توسعه به یکی از محورهای اصلی این برنامه مبدل شد به طوری که در بخش توسعه ای منطقه ای این برنامه 7 ماده با 11 موضوع مهم محیط زیستی به تصویب رسیده است. در بخش های دیگر برنامه پنجم 13 ماده با تبصره های گوناگون به محیط زیست اختصاص یافت. درمجموع در برنامه های پنجساله کشور، جایگاه محیط زیست در برنامه های توسعه بعد از انقلاب نسبت به برنامه های عمرانی قبل از انقلاب هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی افزایش قابل ملاحظه ای یافته است و آنچه مسلم است تاثیر ورود برنامه های محیط زیست در سطح کلان کشور تاثیر بسزایی در عملکرد زیست محیطی در سطح جامعه خواهد داشت

محیط زیست، برنامه های توسعه، ایران، برنامه ریزی