جواد حسن پور - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان تهران
سیدمجتبی کنعانی - دانش آموخته دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری

آزمایش در سال زراعی 91-1390 بصورت طرح کرتهای خورد شده با سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان تهران اجرا گردید. عامل اصلی چهار تیمار آبیاری (آبیاری مطلوب و قطع آبیاری در آغاز مراحل ساقه دهی، گلدهی و دانه بندی) و عامل فرعی 20 ژنوتیپ گندم بود. بیشترین کاهش عملکرد دانه (50%) مربوط به قطع آبیاری در مرحله ساقه دهی بود که این کاهش عمدتا ناشی از کاهش معنی دار ارتفاع بوته (6/37%)، وزن دانه در خوشه اصلی (7/33%) و وزن هزار دانه (7/34%)بود. قطع آبیاری در مرحله دانه بندی نیز موجب کاهش معنی دار عملکرد دانه (به میزان 7/35%) ارقام گردید. عامل اصلی کاهش عملکرد در این تیمار کاهش 1/39 درصدی وزن هزاردانه بود. برای تیمار تنش در زمان آغاز گلدهی، عملکرد دانه به میزان 1/40% در مقایسه با شاهد کاهش یافت. دو شاخص محتوای نسبی آب برگ و پایداری غشای سیتوپلاسمی تنها برای تیمار قطع آبیاری در مرحله ساقه دهی در مقایسه با سایر تیمارها اختلاف معنی دار داشتند. تجزیه علیت عملکرد دانه نشان داد در شرایط آبیاری نرمال، عملکرد نهایی دانه تحت تاثیر تعداد پنجه بارور، طول پدانکل، وزن خوشه اصلی، وزن هزار دانه، کل آب مصرفی و نیز بازدهی تبخیر و تعرق قرار می گیرد اما در شرایط تنش صفات نسبت تعداد پنجه بارور به کل پنجه ها، ارتفاع گیاه، طول پدانکل، طول ریشک، وزن دانه در خوشه اصلی و شاخص برداشت، در مدل نهایی رگرسیونی عملکرد دانه جای گرفتند. در شرایط آبیاری مطلوب بیشترین اثر مستقیم بر عملکرد دانه از طریق وزن خوشه اصلی و در شرایط تنش برای شاخص برداشت ثبت شد. در بین ژنوتیپ ها سه رقم پیشتاز، سیوند و پارسی از بالاترین عملکرد دانه در شرایط بدون تنش برخوردار بودند. اما کاهش شدیدی را در شرایط تنش متحمل شدند. دو لاین WS-82-9 و WS-85-10 از عملکرد مناسبی در شرایط آب کافی و عملکرد قابل قبول تحت شرایط تنش برخوردار بوده و می توانند جهت معرفی به عنوان ارقام متحمل به تنش خشکی در منطقه مدنظر قرار گیرند.

گندم، تنش کم آبی، تجزیه علیت، عملکرد، معادله رگرسیون