آقاجان بهادری - کارشناس ارشد اصلاح نباتات ، مدیر تولید کشاورزی کشت و صنعت نیشکر دهخدا اهواز
علیرضا طالعی - دکترای اصلاح نباتات ، استاد دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران

با توجه به اهمیت افزایش عملکرد ودست یابی به خود کفایی نسبی روغن، این بررسی در قالب طرح آزمایشی بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار بر روی 23 لاین کنجد به منظور تعیین و معرفی لاین یا لاینهای برتر از لاین شاهد جهت کشت در منطقه و همچنین تعیین روابط رگرسیونی بین عملکرد و اجزاء کمی و کیفی آن در لاینهای خالص کنجد به منظور استفاده در برنامه های بهنژادی بعدی این محصول صورت گرفت. تجزیه واریانس برای صفات نشان داد که در سطح احتمال 5% از لحاظ وزن هزاردانه ، فاصله اولین کپسول تا زمین ، عملکرد روغن دانه ، عملکرد پروتین دانه ، فاصله میانگره ها در بوته و تعداد شاخه های فرعی در بوته، بین لاینهای خالص کنجد تحت تیمار اختلاف معنی داری وجود دارد و مشخص گردید که از لحاظ عملکرد روغن دانه در هکتار ، ارقام شماره 21و9 (شاهد منطقه) به ترتیب با میانیگین های 5/682 و2/665 کیلوگرم در هکتار دارای بیشترین مقدار روغن بوده و از لحاظ مقدار درصد روغن ارقام شماره 9،8،21 به ترتیب با میانگین های 58 ، 5/57 و 57 درصد دارای بیشترین درصد روغن هستند. بررسی روابط رگرسیونی چند متغیره به روش stepwise forward selection در مورد صفت عملکرد روغن دانه (y) نشان داد که این صفت یک رابطه رگرسیونی قوی با صفات عملکرد دانه (X1) ، طول کپسول در بوته (X2)، تعدا بوته در واحد سطح (X3) ، تعداد کپسول در بوته(X4) و صفت تعداد شاخه فرعی در بوته(X5) بصورت زیر دارد : y=-0.12+0.69X1+1.9X2+0.05X3+0.14X4+.003X5 این مدل رگرسیونی بیش از 98% تغییرات مربوط به عملکرد روغن دانه را توجیه می نماید.

رگرسیون ، کنجد عملکرد ، لاین خالص ، عملکرد روغن دانه