قادر احمدی - استادیار گروه شهرسازی دانشگاه ارومیه
رضا کریمی آذری - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری دانشگاه ارومیه

در شهرهای اسلامی، مساجد همواره به عنوان فضاهای عمومی مهم و مردمی دارای عملکردهای مهم اجتماعی، اقتصادی، سیاسی وکالبدی بوده و جایگاه والایی برای دفاع و ارایه ارزش های فرهنگی، علمی و سنت های اسلامی را دارا می باشد. پیامبر(ص) باساخت مسجد در الگوى توسعه شهرى، این سنت را پیش از سایر عناصر شهرى، در مرکز جغرافیایى شهر بنیان گذاشت. با مرکزیتمسجد، کاربردهاى فراوانى براى آن تعریف می شود. اگرچه بیشتر این کاربردها، با توسعه و ساخت مسجد براى هر محله در زمانپیامبر(ص)، به سایر مساجد هم تسرى یافت . با توجه به اینکه توسعه شهری دارای ساختار محله، کلان محله (ناحیه شهری) ومنطقه شهری می باشند دستگاه تهیه کننده طرح های توسعه شهری مکلف است در ساختار هر یک از مراکز محلات یک مسجدمحله ای در کنار سایر کاربری ها و خدمات محله ای پیش بینی شده، مکانیابی و منظور نمایند. بر همین اساس هدف این تحقیقارزیابی پراکنش مساجد در سطح محلات شهر ارومیه می باشد. این تحقیق با توجه به هدف آن از نوع تحقیقات کاربردی بوده و باتوجه به روش انجام کار، از ماهیتی توصیفی- تحلیلی برخوردار میباشد. برای رسیدن به این هدف ابتدا نقشه محلات شهر ارومیهبه همراه نقشه موقعیت مساجد وارد نرم افزار GIS شده و سپس با توجه به اینکه مساجد محله ای دارای شعاع نفوذ معینی میباشد، میزان پوشش حوزه نفوذ مساجد محله ای بر شهر ارومیه بررسی شده است. نتایج بدست آمده بیانگر آن است که توزیعمساجد محله ای بر اساس نظام تقسیمات کالبدی به مرکزیت محلات شهر ارومیه صورت نگرفته و الگوی توزیع آن نا متوازن میباشد. همچنین مطالعه الگوی های بدست آمده از نرم افزار GIS نشان دهنده آن است که هر چه از سمت بافت مرکزی و قدیمشهر به سمت بافت میانی و بافت جدید شهر حرکت می کنیم از تراکم مساجد در محلات کاسته می شود.

پراکنش، مسجد، محله، GIS ، ارومیه