هنگامه لطفی

در دهه های اخیر مطالعات مربوط به تخصیص منابع در کشاورزی، عمدتا بر روی هدف حداکثرسازی رفاه اقتصادی کشاورزان تمرکز کرده اند، این امر از آنجا ناشی می شود که بخش کشاورزی نقشی حیاتی در توسعه اقتصادی هر کشور و برنامه ریزی توسعهمنطقه ای ایفا می کند. اما توجه بیش از حد به افزایش رفاه اقتصادی، منجر به غفلت از پیامدهای زیست محیطی نظیر استفاده بی رویه از آب و کودها و سموم شیمیایی و نادیده انگاشتن اثرات اجتماعی شده است. به همین دلیل به طور روزافزون نیاز بهاستفاده از مدل های کارآمد تصمیم گیری در جهت تخصیص عوامل تولید که بتوانند به طور همزمان اهداف اقتصادی و اجتماعی وزیست محیطی را تامین کنند احساس می گردد. به طور معمول، هدف کشاورزان حداکثرسازی درآمد است اما مسوولان کشاورزی و مدیران واحدهای زراعی علاوه بر رسیدن به سود مورد نظر در پی اهداف دیگری از جمله حفظ محیط زیست، توسعه پایدارکشاورزی و اهداف اجتماعی می باشند. برنامه ریزی برای توزیع منطقه ای ترکیب کشت، باید به گونه ای انجام شود که پاسخگویاهداف کشاورزان )افزایش سطح درآمد عوامل اقتصادی مدیران کاهش مصرف آب، کود و سموم شیمیایی عوامل زیست محیطی، حفظ سطح اشتغال موجود عوامل اجتماعی و توسعه پایدار بخش کشاورزی باشد. در راستای اهداف برنامه هایتوسعه، مبتنی بر افزایش در تولید محصولات کشاورزی و کارآ نمودن واحدهای تولیدی بزرگ، طراحی صحیح الگوی زراعی کشتبه منظور دستیابی به حداکثر تولید و افزایش درآمد واحدهای کشاورزی و جلوگیری از اتلاف منابع تولید لازم می نماید. از این رو هدف اصلی این مطالعه ارائه و بکارگیری یک مدل برنامه ریزی ریاضی برای تعیین الگوی بهینه کشت، به منظور دستیابی همزمانبه اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی است. بدین منظور با استفاده از الگوهای برنامه ریزی ریاضی از جمله الگوهای برنامهریزی خطی متعارف و آرمانی، برای دست یابی به اهداف حداکثر کردن بازده برنامهای، حداقل کردن مصرف آب و حداقل کردن مصرف کود و سموم شیمیایی و تثبیت اشتغال الگوهای مختلف زراعی برای اراضی شهرستان ساری در قالب دو سناریو پیشنهاد شده است. نتایج الگوی پیشنهادی برنامه ریزی آرمانی در سناریو اول نشان می دهد که بازده برنامه ای به میزان 6/12 درصد افزایش و مصرف منابع آبی، مصرف کود و سموم شیمیایی، به ترتیب5/51و0/74و5درصد کاهش و هدف تثبیت اشتغال محقق شده و در سناریو دوم نتایج بیانگر این است که بازده برنامه ای به میزان 2/5درصد افزایش و مصرف منابع آبی و سموم شیمیایی، به ترتیب 2/39و1/16 درصد کاهش، مصرف کودهای شیمیایی بدون تغییر و هدف تثبیت اشتغال محقق شده است.

شهرستان ساری، الگوی بهینه کشت، کشاورزی پایدار، برنامه ریزی آرمانی