فرشاد درگاهی - دانشجوی رشته مهندسی نفت – دانشگاه آزاد اسلامی عالیشهر
رباب چاه شوری - مدرس دانشگاه آزاد اسلامی عالیشهر

سازنده دالان و کنگان دربردارنده مهمترین مخازن گازی در جنوب ایران هستند. ویژگی های ژئوشیمیایی گاز و گاز میعانی مخازن گازی برمین ـ تریاس جنوب ایران به منظور شناسایی سنگ منشاء مولد گاز در جنوب ایران و منطقه خلیج فارس مورد مطالعه ژئوشیمیایی قرار گرفت. نتایج حاصل از مطالعه ژئوشیمیایی گازها نشان می دهد گاز موجود در مخازن مورد مطالعه، ترموژنیک و از 87 درصد متان و 〖CO〗_2و N_2 اندکی ترکیبات سنگین تر از متان و گازهای غیرهیدروکربنی تشکیل شده است. مطالعات ایزوتوپی انجام شده نشان می دهد گاز موجود در سازند کنگان و بخش فوقانی دالان دارای ویژگی های ژئوشیمیایی کاملاً یکسانی هستند، به عنوان مثال ایزوتوپی گاز متان در کنگان و دالان فوقانی بین 25 تا 39 درصد و δ^13 C=-41 میباشد. این نتیجه نشان می دهد کنگان و بخش فوقانی دالان به صورت یک مخزن مشترک عمل کرده و گاز موجود در آن ها دارای منشاء مشابه هستند. ولی گاز موجود در دالان تحتانی (زونG) ویژگی های کاملاً متفاوتی را از خود نشان می دهد. متان، در این بخش از دالان از نظر ایزوتوپی سنگین تر (تا 22/26 % = δ^13 C) بوده و به علاوه ویژگی های متفاوت دیگری نظیر وجود 〖CO〗_2با ایزوتوپ سبک (87/21 درصد)، کاهش درصد ترکیبات هیدروکربنی گازی و افزایش میزان گازهای غیرهیدروکربنی مانند H_2 S، N_2 دیده می شود. این ویژگی ها نشان از منشاء کاملا متفاوت یا تأثیر فرایندهای ثانویه مانند فرایند احیاء حرارتی سولفات ها در این بخش از دالان دارد. براساس ارتباط بین مقادیر ایزوتوپی ترکیبات گازی و میزان تحول یا بلوغ مواد آلی موجود در داخل سنگ، مواد آلی موجود در سازنده دالان، منشاء گاز موجود در سازند کنگان و دالان فوقانی و مواد آلی موجود در سازندهای قدیمی تر مانند سازند سیلورین به عنوان منشاء گاز موجود در دالان تحتانی تعیین شده است