حسن رحمان پور - کارشناس ارشدجغرافیا باشگاه پژوهشگران ونخبگان جوان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت حیدریه

درروزگارکنونی، به موازات پیشرفت علوم و فناوری های نوین و نقش آن در شتاب بخشیدن به توسعه صنعتی و اقتصادی جوامع، با رویکرد یکجانبه به منظوربهره برداری نادرست وبی رویه ازطبیعت ومنابع طبیعی پیامد های ناپایداری محیط زیستی، بیش از هر زمان دیگری در همه مقیاس های جهانی، منطقه ای و محلی، بروز و ظهور یافته است. بنابراین نگاه به طبیعت ومنابع طبیعی ازمنظردین واعتقادات اسلامی می تواندنگاه جدیدی رادرارتباط متقابل انسان ومحیط ایجادنماید. دین مبین اسلام به عنوان پایان بخش ادیان آسمانی و کامل ترین دین الهی، نگاهی جامع و دقیق درباره زمین، آسمان، انسان، حیوان، گیاه و حتی موجودات بی جان دارد. اسلام بر خلاف تفکر مادی گرای غرب، در تعریف انسان، وی را حیوان هوشمند معرفی نمی کند که رسالتش تسخیر طبیعت باشد. بلکه وجه تمایز و تفاوت انسان ها با حیوانات را در داشتن روح الهی و عنصر ملکوتی می داند. اسلام طبیعت را نیز بی جان نمی داند و تمامی موجودات را گویا، بینا و دارای شعور، احساس و آگاهی می پندارد. قران کریم با صراحت می فرماید "و ان من شیء الایسبح بحمده" همه موجودات یاد و تسبیح خدا می گویند. با چنین نگاهی کوه و دشت و دریا و درختان نه فقط به عنوان مواد خام و برای بهره برداری غیرمنطقی و خارج از توان خود احیایی طبیعت بلکه به عنوان گذری برای زندگی بشر و تأمین معقولانه نیاز های زیستی او برای رسیدن به تکامل و اجر اخروی است. بدیهی است که از نظر اسلام انسان تنها به مقدار نیاز خود و نه بر مبنای نیاز کاذب، حق دارد که از طبیعت بهره برداری نماید و آن را سالم به نسل های آینده واگذار نماید.وجود چنین تفکری زمینه ساز ظهور چارچوب اخلاقی جدیدی با عنوان اخلاق محیط زیستی اسلامی می تواند باشد. چارچوبی که رعایت توازن، اصلاح گری و آبادانی زمین، حراست از طبیعت و محیط زیست، مصرفبهینه منابع و اجتناب از اسراف و تبذیر، شکر عملی نعمت ها، بهداشت فردی و محیط و توجه ویژه به عناصر حیاتی طبیعت از جمله آب، هوا، خاک، جنگل ها و گونه های زیستی از مقدماتی ترین و اساسی ترین آموزه ها و اصول اخلاقی آن است. بر مبنای چنین باور اخلاقی است که رفتار توسعه ای ما باید مبتنی بر اصل پیش احتیاط و با توجه به این نکته باشد که ناشناخته های ما درباره محیط زیست بخش مهمی از بی اطلاعی های ما را تشکیل می دهد. واکنش های طبیعی به اقدامات ما غیر خطی و غیر قابل پیش بینی است و بنابراین در تصمیم به اقدامات فردی و گروهی باید همه ملاحظات لازم با تمهیدات محافظه کارانه برای رعایت حقوق محیط زیست و طبیعت به کار گرفته شود . مقاله حاضر با استفاده از مطالعات کتابخانه ای ومنابع علمی مرتبط درصدد بررسی دیدگاه های اسلام در رابطه با اهمیت محیط زیست وارائه راهکارهای نوین جهت بهره برداری ازطبیعت می باشد .

محیط زیست،حفاظت، تخریب، پدیده های طبیعی، اسلام