مریم اللهیاری - کارشناس ارشد مرمت و احیای بناها و بافتهای تاریخی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
مهدی حمیدپورزارع - کارشناس ارشد عمران دانشگاه بین المللی امام خمینی ره قزوین

بنای ارک علیشاه در زمرهی بناهای مشهور تاریخی معماری اسلامی میباشد که در مرکز شهر تبریز قرار دارد. آغاز ساخت این بنا توسط وزیر تاج الدین علیشاه از سال 617 هجری قمری بوده و اتمام آن تا سال 627 هجری قمری به طول میانجامد. اینبنا، از بلندترین دیوارهای تاریخی کشور است که سبک معماری آن به شیوه آذری و معمار آن استاد فلکی تبریزی میباشد . بنای ارک به عنوان نماد شهر تبریز با گذشت زمان تا حدود زیادی تخریب شده است و عناصری که هویت معماری و کالبدبنای مذکور را شکل می داده نیز به کلی مجروح و نابود شده است. بقایای محراب مسجد طاق عالی در جریان دو زلزله ی عظیم شهر تبریز در قرن هجدهم به کلی فرو ریخت و امروز حتی درمورد شکل و فرم سقف آن که آیا نوک تیز بوده یا سهموی و آهنگ استوانه ای و یا گنبدی کروی بحث است ازدیگر مباح مهم درباره ی ارک به لحاظ هویتی نوع بنا است؛ چون هم از لحاظ ایستائی پی، جرزها، طاقها هم از لحاظ تکنیک اجرا و تزئینات آجرکاری و ... و هم از لحاظ تاریخ معماری قابل توجه است. مسلماً باب تحقیق و مطالعه در مورد این بنا همبه جهت نوآوری، هم به جهت پیوند با الگوهای پیشین معماری ایرانی و هم به جهت تحولی که در ترکیبات معماری در دوره - ی خود و دوران بعد ایجاد می کند، همواره گشوده میماند. این مسائل ما را بر آن داشت که در مورد سازهی این بنا به تحقیق و پژوهش بپردازیم. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانهای و میدانی بوده و سعی می شود مسائل سازهای این شاهکار معماری ایرانی –اسلامی به تفصیل بررسی شود.

هویت معماری، سازه، طاق عالی، کالبد، ایستائی، تکنیک اجرا