امید عبدی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده جنگلداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع
نصرت ا... رافت نیا - استادیار دانشکده جنگلداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
شعبان شتایی - استادیار دانشکده جنگلداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

جاده های جنگلی نقش اساسی در مدیریت ، حفاظت و احیا جنگل ها در مناطق کوهستانی دارند.مسیریابی اینگونه جاده ها با در نظر گرفتن عوامل تاثیرگذار از نظر زیست محیطی، رعایت نکات فنی و شبکه بندی جاده های جنگلی و کوهستانی با استفاده از روشهای دتی (گام پرگار) دشوار است و باعث کاستن اعتبار طراحی می شود. امروزه با استفاده از قابلیت GIS مدیریت توأم اطلاعات با در نظر گرفتن عوامل تاثیرگذار در مسیریابی ، پیش بینی و ارزیابی سریع مسیرها مقدور شده است. در این تحقیق با هدف تعیین روش مناسب پیش بینی مسیرجاده های جنگلی، کوهستانی،مناطق روستایی ،مناطق تفرجی و توده های جنگلی در حوزه سرآب خرم آباد با توجه به اصول زسیت محیطی و شبکه بندی جاده های جنگلی، پس از جمع آورزی داده ها ونقشه های مورد نیاز اقدام به شناسایی عوامل تاثیرگذار در مسیریابی جاده ها در منطقه مورد مطالعه گردید. سپس در محیط GIS نقشه های عوامل فوق شامل؛ شیب، خطر پهنه بندی زمین لغزش،کاربری آتی، فاصله از مناطق روستایی، تفرجی و زیارتی با فرمت رستری تهیه گردید.در مرحله بعد، طبقات نقشه های تهیه شده با توجه به اهمیت طبقات در دامنه نسبی 1 تا 9 رتبه بندی شدند. با توجه به تاثیر عوامل فوق با استفاده از تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی اقدام به ارزش گذاری نقشه ها شد تا وزن آنها بدست آید. با تلفیق نقشه های وزن داده شده عوامل تاثیرگذار در مسیریابی در محیط GIS ، نقشه مناطق مناسب عبور مسیرها حاصل گردید. پیش بینی مسیر جاده ها با استفاده از برنامه جانبی PEGGER در محیط GIS بصورت خودکار صورت گرفت. بدین ترتیب که با استفاده از نقشه های رقومی (3D) در مقیاس 1:2500 مدل رقومی ارتفاعی بصورت ساختار شبکه ای (TIN) تهیه و سپس منحنی میزانهای به اختلاف ارتفاع ثابت 20 متری از مدل رقومی مذکور مجددا تهیه و استخراج گردید. با نمایان ساختن لایه های مورد نیاز برای پیش بینی مسیر جاده هادر محیط GIS از قبیل ؛ نقشه مناطق مناسب عبور مسیرها، رودخانه ها، مناطق روستایی، تفرجی و کاربری آتی با وارد کردن شیب طولی مناسب با توجه به نوع جاده در برنامه PEGGER، اقدام به پیش بینی و ارزیابی سریع مسیرهای مختلف جاده بین دو نقطه و در نهایت انتخاب مسیر مناسب گردید. نتایج بدست آمده در این تحقیق نشان داد که با این روش ضمن عبور مسیر جاده ها از مناطق با هزینه جاده سازی پایین، با توجه به ویژگی جاده های جنگلی و کوهستانی مسیرهای طراحی شده پوشش شبکه بندی قابل قبولی را در کل منطقه و برای کاربری های مهم منطقه از جمله کاربری جنگلداری و کاربری توریسم فراهم نموده است. از سوی دیگر با توجه به اطلاعات و داده های در دسترس در وضعیت فعلی از قبیل نقشه های رقومی مورد استفاده در این تحقیق، روش معرفی شده می تواند به عنوان یک روش مناسب در پیش بینی مقدماتی مسیر جاده های جنگلی و کوهستانی در سطح وسیع بعنوان جایگزین روشهای سنتی متداول در کشور بکارگرفته شود.

اصول زیست محیطی ، اصول فنی ، حوزه فنی ، حوزه سرخاب ، جاده های جنگلی و کوهستانی ، کاربری اراضی ، طراحی مسیرمناسب ، GIS