احمد وزارت نیرو - وزارت نیرو ایران
احمد باصری - دانشگاه امام حسین (ع) ایران

توسعه سازمانهای صنعتی و پیچیدگی روز افزون تجهیزات و تکنولوژی همراه با نیازهای روز افزون جوامع، زمینه استفاده شبانه روزی از امکانات صنعتی را فراهم آورده است . به کار گیری افراد در نوبت های کاری مختلف چرخه های زندگی طبیعی انسان را با نوسان روبه رو کرده است، در این زمینه کارکنان مجبورند در ساعاتی از شبانه روز که به طور طبیعی باید به استراحت بپردازند در محل کار حاضر شده و با همه توانمندی کار کنند . بر این اساس مطالعه میزان آمادگی کارکنان برای مواجهه با عوامل فشارزای محیط کاری جهت کاهش حوادث و ضایعات و افزایش بهره وری در سازمان ضروری به نظر می رسد . توانائی های جسمی و روانی کارکنان نظیر توانایی بینایی، شنوایی، مهارت های یدی، وسعت دید، دامنه توجه و تمرکز و ... در استفاده بهینه از منابع انسانی تاثیر به سزایی دارد . امروزه متخصصین مدیریت منابع انسانی در تجزیه و تحلیل شغل و کار سنجی با توجه به این ابعاد انسانی، افراد را برای احراز مشاغل مختلف بر می گزیند و مشاغل را به گونه ای تعریف می کنند که افراد بتوانند به طور موثر در آن به فعالیت مشغول شوند . به کارگیری کارکنان در نوبت های کاری دو، سه، چهار یا پنج شیفتی با چرخش های 24 ، 8 و 6 ساعته و دوره های استراحت 48 ، 32 ، 24 یا 16 ساعته در صنایع مختلف ناشی از تفاوت های تکنولوژیکی، سختی کار و توان افراد برای انحام کار دقیق و یکنواخت می باشد . برنامه ریزان منابع انسانی در صنعت سعی می کنند با برنامه ریزی برای گرایش های مختلف کاری، خستگی جسمانی و روانی ناشی از اختلال در چرخه زندگی کارکنان را تقلیل داده و از بروز حوادث و اختلال مربوط به انسان در صنعت بکاهند . این فرآیند در بهره برداری شرکت های مدیریت تولید نیروی برق کشور مورد توجه مدیران صنعت بوده و تا کنون طرح های مطالعاتی مختلفی برای ارائه تعریف مناسبی از فرآیند گردش های کاری در نوبت های مختلف شبانه روز صورت گرفته است . در مطالعه دانشگاه صنعتی امیر کبیر نوبت های کاری پنجگانه برای بهره برداری نیروگاه های کشور به عنوان یک چرخه مطلوب فعالیت برای بهره برداران پیشنهاد شد . در این فرآیند سعی شده با ثابت نگه داشتن تعداد کارکنان و حفظ آمادگی آنان تعداد نوبت های کاری افزایش یافته و کارکنان به کار مشغول شوند . اعتقاد آنان براین بود که این فرآیند ضمن افزایش رضایت شغلی، بهره وری منابع انسانی را با کاهش حوادث ناشی از خطاهای نیروی انسانی افزایش خواهد داد . حال بعد از گذشت چندین سال از اجرای طرح نوبت های کاری پنجگانه در تعدادی از نیروگاه های کشور، در این مطالعه به صورت مقایسه میزان آمادگی کاری کارکنان در حیطه مقابله با فشارهای روانی ناشی از کار، آمادگی جسمانی کارکنان برای فعالیت در نوبت های کاری و انجام مناسب وظایف شغلی همراه با رضایت شغلی و روند جابجایی نیروی انسانی مورد مطالعه قرارگرفت .

آمادگی روانی، آمادگی جسمانی، سلامت عمومی، رضایت شغلی، نوبت های کاری