بهنام حیدری - کارشناس ارشد حقوق نفت و گاز دانشگاه تهران
نسیم برخی - کارشناس ارشد حقوق نفت و گاز دانشگاه تهران

بهره برداری از منابع نفت و گاز مطابق اصل 54 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، یک امر کاملاً حاکمیتی محسوب میشود و دولت حق انحصاری بهره برداری از آنها را دارا می باشد. در رابطه با منابع نفت و گازی که کاملاً در محدوده یسرزمینی ایران قرار گرفته است هیچ اختلافی وجود ندارد. اختلاف آنجا واقع می شود که میدانی به طور مشترک در محدوده ی سرزمینی دول مختلف قرار می گیرد. بر خلاف سایر منابع طبیعی از جمله زغال سنگ، سنگ آهن و ... که حالت آنها به صورت جامد بوده و می توان آنها را بطور منصفانه مابین دولت ها تقسیم کرد، نفت و گاز به دلیل ماهیت سیال بودن نمی توانند آنگونه که در رابطه با سایر منابع طبیعی رفتار می شود در این رابطه هم رفتار شود. بطور مثال برداشت گاز یا نفت از میدانی مشترک توسط یکی از طرفین، می تواند کاملاً برداشت نفت و گاز طرف مقابل را تحت تأثیر قرار دهد. همانگونه که در میادین گاز پارس جنوبی که به صورت مشترک مابین ایران و قطر قرار گرفته است. حقوق بین الملل آنگونه که شایسته است به این مسأله نپرداخته است و آنچه که در حال حاضر راهگشا است صرفاً توافقات طرفین می باشد. البته معاهداتی در زمینه حقوق دریاها وجود دارد که مهمترین آنها معاهده 1891 حقوق دریاها می باشد که در رابطه با منابعی که داخل و خارج از مناطق تحت حاکمیت دولت ها قرار گرفته است دارای قواعدی قابل توجه می باشد. بررسی اختلافات طرفین و منشأ آنها با توجه به آنچه که در نظام حقوق بین الملل و نیز در توافقنامه های دو یا چند جانبه ذکر آن آمده است می تواند مانع از بروز اختلاف یا در نهایت حل و فصل کننده ی اختلاف باشد

میدان مشترک، حاکمیت دولت، حل و فصل اختلافات، منابع طبیعی، حقوق دریاها